logo
mobile-logo
HomeStandard Blog Whole Post (Page 36)
Białoruś, Historia, Z-SUPERNEWS, Ziemia Grodzieńska

Kresowiak. Rówieśnik Karola Wojtyły, urodzony 17 września 1920 roku w Wołkowysku na Grodzieńszczyznie w rodzinie arystokratycznej i inteligenckiej – jego ojciec, absolwent Sorbony, był profesorem literatury i języków nowożytnych na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie i na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Zbiegły z niewoli sowieckiej, partyzant na Lubelszczyźnie w oddziale „Zapory”, żołnierz batalionu „Parasol”, w czasie Powstania Warszawskiego dowodził obrosłą w legendy obroną Pałacyku Michla na Woli, więzień obozów hitlerowskich Murnau i Lamsdorf. Na emigracji służył w armii brytyjskiej, m.in. w gwardii przybocznej króla Jerzego VI, w Pułku Przybocznym Huzarów Gwardii Królowej Elżbiety II, był agentem MI6 brytyjskiego wywiadu, m.in. w Sudanie, Palestynie, Egipcie, Syrii, Berlinie Wschodnim, przydzielanym do najtrudniejszych misji wymierzonym przeciwko wpływom sowieckim, kilkukrotnie uniknął śmierci w zamachach organizowanych przez sowieckich agentów.

„Tułaczy los, poniewierka” – tak opisał te kilkadziesiąt lat życia. W 2002 powrócił do Polski.

I jeśli miasto padnie, a ocaleje jeden,
On będzie niósł Miasto w sobie po drogach wygnania
On będzie Miasto.

Zbigniew Herbert, Raport z oblężonego miasta

Z rycerskiego rodu

Po ojcu odziedziczył talent do języków:

„Niestety, w porównaniu z nim mówię tylko pięcioma językami”

– był bardzo inteligentny, rodzice szykowali jedynaka na studia do Zurychu, a on po maturze spełnił marzenie o służbie wojskowej: rozpoczął Kurs Podchorążych Rezerwy w 76 Lidzkim Pułku Piechoty w Grodnie.

Wpisał się tym samym w 800-letnią tradycję wojskową swego rodu, w którym było wielu pułkowników, generałów, senatorów i posłów na Sejm, a wcześniej kardynałów, biskupów, przybocznych rycerzy królowej Jadwigi.

Brochwicze to starożytny ród rycerski z tradycjami patriotycznymi i wojskowymi, walczyli na Pomorzu razem z Bolesławem Krzywoustym, z Henrykiem Pobożnym pod Lednicą odpierali atak ord tatarskich, brali udział w wyprawach krzyżowych, w bitwie pod Grunwaldem razem z Władysławem Jagiełłą rozbijali potęgę Zakonu Krzyżackiego, a z Sobieskim walczyli pod Wiedniem. Istnieje też niemiecka linia rodu, z której pochodzi kilku znanych dowódców z wojska pruskiego i niemieckiego.

W czasie II wojny światowej Brochwicze walczyli przeciwko sobie: gen. Walter von Brauchitsch był naczelnym dowódcą wojsk lądowych Werhmachtu i kierował kampanią przeciwko Polsce, a gen. Erich von Manstein (wł. von Lewinski) wybitnym strategiem, autorem planu podboju Francji, Krymu i Sewastopola, odnosił liczne zwycięstwa na froncie wschodnim. Obaj zbrodniarze wojenni.

Życiorys Gryfa może posłużyć za kanwę do scenariuszy do kilku filmów sensacyjnych. A on zwykł mawiać:

„Nie zrobiłem nic niezwykłego, wykonałem to, co do mnie należało”.

Sztafeta pokoleń: ciągłość tradycji narodowo-wyzwoleńczej

Młody gimnazjalista marzący o wojsku na razie wstąpił do harcerstwa.

„Z dumą nosiłem mój harcerski krzyż. Harcerstwo uczyło miłości do kraju oraz religii. Nie tylko chodziliśmy do kościoła, ale musieliśmy być dobrymi i dobrze wychowanymi ludźmi. Wiara szła w parze z patriotyzmem. W ostatnich latach mojej gimnazjalnej edukacji byłem sodalis marianus, czyli rycerzem Matki Boskiej”.

Obozy, wycieczki krajoznawcze, zloty były okazją do poznania skautów z całej Europy i przedstawienia im naszego dziedzictwa:

„My byliśmy dumni z naszej polskiej historii i przodków. (…) Komunizm zniszczył polskie dwory, tradycję, pamiątki z przeszłości – to, co było naszą chwałą. Zastąpiono je czymś prymitywnym”.

Było jednak coś, co utrzymywało tą ciągłość. To sztafeta pokoleń, sztafeta pamięci narodowej, przekazywana przez tych, którzy walczyli o niepodległość. „Gryf” często wspominał o roli, jaką odegrali w dwudziestoleciu międzywojennym weterani powstania styczniowego. Jako 13-letni harcerz i gimnazjalista został wybrany do wręczenia Józefowi Piłsudskiemu kwiatów w Belwederze z okazji urodzin Marszałka, spotkał tam powstańców styczniowych, m.in. Feliksa Bartczuka, który dopiero w 1946 roku odszedł na wieczną wartę, spotkał tam córkę Romualda Traugutta, Annę Juszkiewiczową. Dzięki takim ludziom „Gryf” dotykał historii i rozumiał potrzebę i sens walki narodowowyzwoleńczej.

Historia pewnego obrazka z Faustyną i Sopoćką w tle

Zgodnie z rodzinną tradycją wstąpił w 1938 do wojska. Przed odjazdem matka wręczyła Gryfowi nieznany mu wcześniej wizerunek Chrystusa.

„Ten obrazek będzie cię chronił. On jest poświęcony, noś go przy sobie”– powiedziała.

I nosił. Do końca życia się z nim nie rozstawał. Jadwiga Brochwicz-Lewińska dostała nieudolnie odtworzony obrazek Jezusa Miłosiernego od proboszcza z Wołkowyska. On znów miał go otrzymać od ks. Michała Sopoćki, kierownika duchowego św. Faustyny. Ani „Gryf”, ani jego matka nie wiedzieli jeszcze wówczas nic o Orędziu Bożego Miłosierdzia przekazanemu przez Jezusa siostrze Faustynie.

Skazany na śmierć

17 września, w dniu swoich urodzin, rozbił ze swoim oddziałem wiele sowieckich pojazdów pancernych i dostał się do niewoli. Sowieci wyłowili go z grupy około 300 jeńców i skazali na śmierć.

Nie wiedzieć czemu ostatniej piątki nie rozstrzelano, tylko zapakowano do pociągu jadącego w stronę Rosji, prawdopodobnie do Katynia, aby tam ich zgładzić. „Gryf” uciekł.

„Przyjąłem taki sposób, aby iść tylko w nocy, w dzień spać. Nie mogłem podchodzić ani do wiosek, ani do zabudowań – liczyłem się z tym, że ludność białoruska, która zamieszkiwała te tereny, przeszła na stronę sowiecką. Miałem tylko 2–3 kawałki chleba i parę kostek cukru, może 10 papierosów, no i te zapałki”.

Za pomocą kompasu, którego nie zabrali mu Sowieci w czasie rewizji, przedarł się do Bugu, następnie do Warszawy. Jego dom przy Marszałkowskiej zajęli Niemcy, dlatego udał się na Lubelszczyznę.

W konspiracji: „Bo to jest Zapory piechota”

Już 1 sierpnia 1940 roku zgłosił się do Związku Walki Zbrojnej. Świetnie znał niemiecki, znalazł pracę w niemieckiej firmie węglowej, zajmującej się przewozem różnych towarów. Przekazywał do podziemia informacje o rodzajach transportów z Rosji i Niemiec, widział przygotowania III Rzeszy do wojny ze Stalinem, dostał też zdanie fotografowania obozu w Oświęcimiu. Kiedy gestapo zrobiło kocioł pod jego domem, cudem uniknął aresztowania – Jezus Miłosierny znowu i pomógł –  i dołączył do leśnej partyzantki cichociemnego Hieronima Dekutowskiego „Zapory”, gdzie dowodził pięćdziesięcioosobowym oddziałem, który zasłynął z brawurowych akcji na niemieckich konwojach.

„Niestety, moja partyzancka sielanka nie trwała długo” – opowiadał.

W czasie inspekcji oddziałów Kedywu AK na Lubelszczyźnie wyróżniająca się poziomem wyszkolenia bojowego jednostka „Gryfa” została zauważona przez późniejszego generała Emil Fieldorfa „Nila”, który skierował Janusza Brochwicza-Lewińskiego do Warszawy do szkolenia harcerskiej grupy szturmowej batalionu „Parasol”, przeznaczonego do zadań specjalnych.

Powstańcy potrzebowali leków i opatrunków. „Gryf”, po wcześniejszym rozpoznaniu, przeprowadził akcję zbrojną – bez oddania jednego wystrzału – na aptekę Wendego przy Krakowskim Przedmieściu, uznawaną obecnie za jedną z najlepszych akcji AK. Wczesnym rankiem wszedł do apteki w mundurze niemieckiego oficera z oryginalną receptą. To było oko cyklonu, najeżone niemiecką żandarmerią: Najbliższe posterunki niemieckie to kwatera Sicherheitspolizei w Hotelu Europejskim na Krakowskim Przedmieściu, siedziba komisariatu policji granatowej na placu Piłsudskiego, kwatera Wehrmachtu i Feldgendarmerie w bloku koło pomnika ks. Józefa Poniatowskiego i Grobu Nieznanego Żołnierza”. A potem zaczęło się Powstanie.

Powstanie Warszawskie: Pałacyk Michla

„Czekaliśmy na Powstanie jak na zbawienie, chcieliśmy bardzo mieć wolny kraj, po latach upokorzeń, morderstw i krzywd, wierzyliśmy głęboko, że to nam się uda, ze to jest możliwe” – wspominał „Gryf”.

W drugim dniu Powstania Warszawskiego był razem ze swoim oddziałem z Batalionu „Parasol” na Mszy św. w kościele przy Zgromadzeniu Sióstr MB Miłosierdzia przy ul. Żytniej. Nie wiedział jeszcze wtedy, że mieszkała tu kiedyś siostra Faustyna, której we śnie ukazała się postać Jezusa uwieczniona na obrazku, który nosił na piersi.

„Poprosiliśmy kapelana „Parasola”, aby odprawił dla nas mszę świętą, zanim zacznie się akcja”.

Akcja zaczęła się dwa dni później. Himler wysłał z frontu wschodniego najgroźniejszą i najbardziej morderczą jednostkę SS Oskara Dirlewangera, składającą się z przestępców i kryminalistów, odpowiedzialnych za wcześniejsze mordy. To oni dokonali potem rzezi Woli.

„Gryf” dowodził legendarną obroną kompleksu przemysłowego na Woli w okolicy Żytniej, składającego się z magazynów, młyna, piekarni, fabryki makaronów i kamienicy Karola Michlera, zwanej Pałacykiem Michla.

Dzięki genialnej strategii Brochwicz odparł 4 szturmy morderczej jednostki SS. 8 sierpnia musiał wycofać się na cmentarz ewangelicki, gdzie było kilka niemieckich stanowisk ogniowych. Został trafiony w brodę, obrócił się jednak i kula przeszyła prawy policzek, robiąc w szczęce dziurę wielkości spodka od herbaty. Gdyby nie odwrócił głowy, kula przeszłaby przez potylicę: „I byłoby po mnie. Do widzenia”. Po trafieniu osunął się na płytę cmentarną koło kaplicy Halpertów, stracił przytomność i przeżył śmierć kliniczną.

„… straciłem przytomność. Wtedy wyszedłem z ciała. Zostało na dole, na cmentarzu, a ja pofrunąłem do góry. (…)  I nagle jakaś potężna siła wcisnęła mnie w tę powłokę. Stałem się normalnym, dużym człowiekiem. W jednej chwili zaczęło mnie wszystko boleć. Na szczęście znowu straciłem przytomność. Obudziłem się na łóżku w szpitalu.”

Często wspominał cudowne ocalenie i śmierć kliniczną:

„Dla mnie to, co przeżyłem, oznacza, że istnieje życie po życiu. Umieramy tylko jako ciało. A to, co z niego wychodzi, żyje wiecznie.”

Przez sześć tygodni nie mógł się poruszyć, mówić, przyjmował tylko płyny. Jego stan był krytyczny, a jednak przeżył transport kanałami ze Starówki do Śródmieścia. Trasa od Placu Krasińskich do Alei Ujazdowskich zajęła mu wtedy 20 godzin. Powszechnie sądzono, że Gryf poległ. Jako pierwszy został odznaczony za Powstanie orderem Virtuti Militari.

„To mnie przywróciło do życia. Ta błękitno-czarna wstążeczka (bo krzyży nie było) zawsze była marzeniem każdego żołnierza”.

Po kapitulacji 

Na obrazku Jezusa Miłosiernego, który nosił zawsze przy sobie, wypisana jest data: „5 X 1944” i „Oflag VIIA Murnau, grudzień 1944”.

„Po kapitulacji 5 października poszliśmy do niewoli, zostawiając za sobą wypalone miasto, (…) miasto widmo” – wspominał „Gryf”, który dostał się na osiem miesięcy do niemieckiego oflagu w Lamsdorf, potem do Murnau, gdzie spotkał rotmistrza Witolda Pileckiego.

„Liczyliśmy, że Amerykanie i Brytyjczycy będą uznawali rząd w Londynie, że wrócimy do kraju mu służyć. Nigdy nie myślałam, że komuna aż tak opanuje Polskę. On też w to nie wierzył”.

Kiedy w kwietniu 1945 obóz wyzwalali alianci, Gryf miał już gangrenę w ranie po postrzale. Przewożący rannych samochód został ostrzelany przez niemiecki myśliwiec, na Gryfa polała się krew leżącego nad nim żołnierza. Brochwicz nie został nawet draśnięty. Dopiero w Edynburgu przeszedł operacje transplantacji kości.

Janusz Brochwicz-Lewiński na cmentarzu ewangelickim, w miejscu gdzie został ranny i przeżył śmierć kliniczną. Fot.: Archiwum IPN

Lekarze nie mogli uwierzyć, że on jeszcze żyje – ponad rok od postrzału. Do szpitala dostał się dzięki pomocy gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego, który odwdzięczył się w ten sposób za uratowanie życia w czasie wojny polsko-bolszewickiej przez wuja „Gryfa”, Zbigniewa Brochwicz-Lewińskiego, dowódcy 19. Pułku ułanów. Bór pomógł „Gryfowi” dostać się do 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej gen. Sosabowskiego w Szkocji.

„Chciałem dalej walczyć”

Po wojnie został na emigracji. „Gryf” miał świadomość, że w Polsce w najlepszym wypadku mógł trafić do więzienia. Docierały do niego wiadomości o prześladowaniach i wyrokach śmierci wykonywanych na żołnierzach podziemia niepodległościowego. Widział, że bezpieka rozpracowywała środowisko „Parasola”, niektórzy AK-owcy przechodzili, z różnych powodów, na stronę komunistów, a metodą uniknięcia represji było zerwanie wszelkich kontaktów z dawnymi towarzyszami broni. Janusz Brochwicz-Lewiński z wielką ostrożnością podchodził do próby nawiązania z nim kontaktu przez dawnych kolegów z „Parasola”: Zbigniewa Rylskiego ps. „Brzoza” i Jerzego Bartnika ps. „Magik”.

„Oni wkładali dużo wysiłku, aby się ze mną spotkać. Pisali do mnie listy, w których mnie nazywali legendą. Byłem tym zdumiony. Później działo się wiele dziwnych rzeczy, o których nie chciałbym mówić. Zdziwiło mnie, że obaj bardzo nalegali, abym poszedł z nimi do polskiej ambasady w Bernie w Szwajcarii, a przecież ona była ważnym ogniwem komunistycznego wywiadu. Widziałem, jak do niej obaj wchodzili.”

Jako arystokrata, świetnie wykształcony, znający pięć języków, mający bardzo dobre wyszkolenie bojowe, dostał się do służb w elitarnych brytyjskich jednostkach komandosów, w wojskach kolonialnych i wywiadzie antykomunistycznym, gdzie miał zlecane odpowiedzialne i bardzo niebezpieczne misje: namierzał agentów komunistycznych, głównie KGB, Stasi, którzy próbowali przedostać się na Zachód i uzyskać tam status „prześladowanych przez totalitarny reżim”, cały czas pracując dla swoich mocodawców. Więcej dokumentów o „Gryfie” można pewnie znaleźć w archiwach służb sowieckich i brytyjskich, niż w Polsce. Brochwicz-Lewiński działał w wywiadzie brytyjskimi na terenie Palestynie w momencie powstawania państwa Izrael:

„Działające tam organizacje żydowskie walczyły z Anglikami o utworzenie niezależnego państwa Izrael. Po wojnie dużo było tam uchodźców z Europy Wschodniej. Wszystkie te języki znałem, także jidysz, więc byłem w stanie zrobić to, co mało ludzi byłoby w stanie wykonać. Miałem sukcesy, może zbyt duże, bo w pewnym momencie zostałem z Palestyny ewakuowany”.

I skierowano go w 1948 roku na linię demarkacyjną tymczasowej granicy między wolnym światem Zachodu a zniewoloną przez komunizm Europą Wschodnią. Dzięki wybitnej inteligencji, brawurze, talentom dyplomatycznym i świetnej znajomości rosyjskiego, wyznaczony przez generalicję „Gryf” w jednej z akcji dorowadził do uwolnienia 22 angielskich żołnierzy, którzy przekroczyli linie demarkacyjną.

„Anglicy mnie doceniali za pracę – opowiadał Brochwicz. – Nawet ich generał powiedział mi, że bardziej wierzą mnie niż swoim”.

Bo swoi zdradzali: jak płk George Black, w latach 50 jeden z ważniejszych agentów brytyjskiego wywiadu, który nie krył swojej niechęci dla Janusza Brochwicza-Lewińskiego. „Gryf” podejrzewał, że próba otrucia go w 1957 toku to robota Blacka, cztery lata później okazało się, że pułkownik pracował dla KGB.

Janusz Brochwicz-Lewiński był wybitnym agentem, został zauważony przez CIA: przez pięć lat rozpracowywał dla amerykańskiego wywiadu iracką organizację terrorystyczną działającą przeciwko NATO na terenie Niemiec.

Wcześniej został wytypowany przez gen. Bora-Komorowskiego do likwidacji Czesława Kiszczaka, który jako attaché zatrudniony w latach 1946–1947 przy ambasadzie Polski Ludowej w Wydziale Repatriacji Wojskowej Konsulatu RP w Londynie w rzeczywistości pracował dla kontrwywiadu wojskowego. Rozpracowywał polskich żołnierzy, którzy decydowali się na powrót do kraju.

„W sprawie zlikwidowania w Londynie komunistycznego agenta Czesława Kiszczaka były podzielone opinie. Gen. Bór-Komorowski i jego bliscy współpracownicy chcieli tego samego. «Bór» chciał, abyśmy do rąbnęli, ale gen. Tatar, który planował dziwnie dobre stosunki z Polską Ludową, był temu przeciwny. Przyszedł się rozkaz, aby nie ruszać Kiszczaka”.

W 2016 r. raporty Kiszczaka z czasu pobytu w Anglii zostały odnalezione w Wojskowym Biurze Historycznym.

Często wspominał cudowne ocalenie i śmierć kliniczną:

„Dla mnie to, co przeżyłem, oznacza, że istnieje życie po życiu. Umieramy tylko jako ciało. A to, co z niego wychodzi, żyje wiecznie.”

Tych cudów było jeszcze kilka, m.in. w Lublinie w czasie niemieckiej okupacji, w Palestynie (napadnięty przez 10 izraelskich terrorystów), w Lubece (ostrzelany samochód, 18 dziur po kulach), Westfalii (10-tonowy samochód zepchnął jego osobowy do rowu, wykrwawiony, zdaniem sanitariuszy nie miał prawa przeżyć), dwa razy próbowano go otruć – za każdym razem w cudowny sposób został ocalony.

„Miałem żyć – Ktoś tak postanowił”.

Powrót Żołnierza Tułacza: „Tęskniłem za polskim niebem…”

Mjr Janusz Brochwicz-Lewiński, „Gryf”. Fot.: Piotr Gajewski/www.1944.pl

„Wróciłem do Polski po 58 latach, bo chciałem wrócić do kraju, chciałem tu być i tęskniłem za Ojczyzną cały czas. Ale nie było dla mnie powrotu, bo na wielkim parkanie i na drzwiach do Polski było napisane: Persona non grata. A za to, że walczyłem za Ojczyznę, nie wolno mi było do mojego kraju wracać.

Dzięki temu wielkiemu rządowi ubeckiemu, tacy jak ja musieli zostać na emigracji albo ginąć tutaj w kazamatach. Czekać, aż ktoś strzeli w łeb i być pochowanym pod betonem, gdzieś, w jakiejś dziurze, pod jakąś ubikacją albo „Łączką” (…). I to jest nasza narodowa tragedia”.

Wojna rozpoczęła się dla niego i zakończyła w bydlęcym wagonie. Do jednego wchodził pod kordonem sowieckich kolb, do drugiego zaprowadzili go niemieccy żołnierze. Taki los spotkał też naszą Ojczyznę.

„Opuściłem Warszawę w dniu 5 października 1944 r. po kapitulacji Powstania Warszawskiego bydlęcym wagonem z napisem «8 koni lub krów». Zawartością tego wagonu było tym razem 70 jeńców, podróżujących w nieznane w warunkach nie do opisania: na stojąco, prawie bez powietrza. W naszym wagonie umarło sześciu, Niemcy wyrzucali ciała na nasyp kolejowy”.

Ciężko ranny „Gryf” zostawił za sobą ruiny wypalonego miasta. Przez te wszystkie lata tułaczki po świecie nosił w sobie obraz ukochanej Warszawy: swojego domu przy Marszałkowskiej 113, rodziny i przyjaciół, szkoły. Ten obraz był zarazem kliszą, na której niczym stopklatka zatrzymała się pamięć o utraconej Ojczyźnie, o wolności z takim trudem wywalczonej po 123 latach zaborów, a potem ponownie utraconej. O wszystkich ofiarach niemieckich i sowieckich, o bezimiennym mogiłach, o lobotomii dokonanej na polskim narodzie.

Nie odnalazł już swojej Warszawy. Po jego domu nie zostało śladu, zobaczył tam tylko trawnik na Placu Defilad. Większość dawnych kolegów z „Parasola” przyjęła go chłodno.

„To wynikało z umoczenia w komunę” – twierdzi Agnieszka Bogucka.

Brochwicz-Lewiński ze smutkiem obserwował, jak wielkiego spustoszenia w narodzie dokonała komuna.

„Nie zostałem przyjęty tak, jak powinienem być. Okazało się, że mam dużo wrogów, a powiew komunizmu, który odczułem w kraju, był zaskakująco silny. Polska była wolna, była samodzielnym krajem, nie podporządkowanym Rosji, ale dużo ludzi na wysokich stanowiskach wciąż tkwiła mentalnie w komunie. Wielu urzędników i ludzi władzy z PRL-u po Okrągłym Stole zatrzymało swoje majątki, zatrzymało wielkie renty. Miałem poczucie, że oni dalej żyli w jakiejś niewoli” – mówił „Gryf”.

Dlatego zrozumiał, że wrócił po to, aby przypomnieć Polakom, czym jest prawdziwa wolność i zaświadczyć o czasach, w których w obronie tej wolności jego rówieśnicy oddawali życie.

I wspierał wszystkich, którzy o tej wolności przypominali, walcząc o historyczną prawdę i przywrócenie należytego miejsca w historii ludziom, o których nie tylko w Polsce Ludowej, ale też długo po Okrągłym Stole nie wolno było mówić. Dlatego w 2014 r. został członkiem Komitetu Honorowego Fundacji „Łączka” i mocno wspierał prace prowadzone przez prof. Krzysztofa Szwagrzyka.

Patrząc na liczbę odznaczeń i orderów, doceniony przez państwo polskie i brytyjskie: obywatel Miasta Stołecznego Warszawy, w 2008 r. awansowany przez Prezydenta RP do stopnia generała brygady, w latach 2009–2014 członek kapituły Orderu Virtuti Militari, odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Imperium Brytyjskiego, tytułem Kustosza Pamięci Narodowej i innymi licznymi polskimi i brytyjskimi odznaczeniami. A jednak żył jakby na uboczu, jako niewygodny świadek dla wielu środowisk, nawet niektórych kombatanckich. „Wyprostowany, wśród tych co na kolanach”. Trzeba pamiętać, że dwie próby otrucia generała miały miejsce po jego powrocie do Polski. Janusz Brochwicz-Lewiński przez lata pracował w wywiadzie, znał metody, jakimi posługiwały się służby specjalne. Był ostrożny, ale czuł, że musi jeszcze spełnić ostatnią misję. Ogołocony ze wszystkiego: rodziny, domu, przyjaciół, Ojczyzny. Wygnaniec. Został mu tylko obrazek Jezusa Miłosiernego.

„Dzięki „Gryfowi” byłam w stanie dotknąć tamtej mentalności tej pierwszej niepodległości. To było wspaniałe doświadczenie. Pokazał, że można chodzić prosto, mówić to co się myśli, mówić pięknie i mówić to z godnością i pokazać klasę na każdym kroku” – wspominała Agnieszka Bogucka.

5 stycznia 2017 skończyła się jego ziemska droga. Pochowany z honorami na Powązkach Wojskowych. Na wieczną wartę odprowadzili go Prezydent RP, przedstawiciele rządu, generalicji, korpusu dyplomatycznego i wszyscy, którzy go kochali. Była też salwa honorowa i grudka ziemi z Wołkowyska. Pośmiertnie został mianowany generałem dywizji.

Uwielbiany przez młodzież i wojsko, jednostki specjalne, również natowskie, które z zapartym tchem przysłuchiwały opowieściom charyzmatycznego generała. Tłumaczył im, czym jest patriotyzm:

„Wróciłem – jak mi mówiono – do wolnej już Polski, bo przez te wszystkie lata jako persona non grata nie mogłem postawić tu nogi.

Wróciłem, bo zbrzydło mi moje życie tułacza, który nigdzie nie mógł zagrzać miejsca i nigdzie nie mógł osiągnąć szczęścia. Okazało się, że jest to możliwe tylko wśród swoich, w Ojczyźnie, gdzie wreszcie mogłem odpocząć.

Przez te wszystkie lata często myślałem o tym, dlaczego ocalałem, nie tak jak inni moi koledzy i przyjaciele. Może miałem wam to wszystko opowiedzieć, zaświadczyć o tym, co było? Żeby pokazać, że najważniejsze jest nigdy się nie poddawać, ale do końca bronić najważniejszych wartości, za którą na ołtarzu Ojczyzny nawet życie warto położyć. Wracając tutaj chciałem jednego: żeby nowe pokolenia zrozumiały, że musicie zrobić wszystko, żeby nigdy nie doświadczyć tego, co było udziałem mojego pokolenia. Widzieć, jak upada ukochana Ojczyzna. Państwo takim potwornym wysiłkiem i kosztem odzyskane. Całe pokolenia leżą na naszych cmentarzach albo w bezimiennych mogiłach rozsianych po świecie. Chciałbym, żeby to każdy wziął sobie do serca, gdy będziecie wymawiać to święte słowo «Polska» i żeby każdy miał świadomość, że także ponosi odpowiedzialność za jej los.

Może tylko po to wróciłem, aby to wam powiedzieć?”

Agnieszka Wygoda/Instytut Pamięci Narodowej

Na zdjęciu: Janusz Brochwicz-Lewiński w Szkocji, 1946 roku/fot.: Archiwum IPN

Znadniemna.pl

0 Comments

Kresowiak. Rówieśnik Karola Wojtyły, urodzony 17 września 1920 roku w Wołkowysku na Grodzieńszczyznie w rodzinie arystokratycznej i inteligenckiej – jego ojciec, absolwent Sorbony, był profesorem literatury i języków nowożytnych na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie i na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zbiegły z niewoli sowieckiej, partyzant na Lubelszczyźnie w oddziale

Sport, Z-SUPERNEWS

Polak z Lidy Eugeniusz Makarczuk, zawodowy pięściarz wagi super półśredniej, który od półtora roku reprezentuje na zawodowym ringu barwy Rzeczypospolitej Polskiej, stoczył pierwszą w karierze walkę wyjazdową w Europie Zachodniej.

W sobotę, 14 września, w Bernie (Szwajcaria) nasz krajan jednogłośną decyzją sędziów pokonał doświadczonego rywala – Ramadana Hiseni.

Dla Eugeniusza szwajcarska wiktoria stała się jedenastym zwycięstwem w zawodowej karierze. Jak dotąd Polak nie doznał ani goryczy porażki i ani razu nie zremisował.

Po przyjeździe wiosną 2023 roku do Polski z rodzinnej Lidy 30-letni zawodnik zdążył stoczyć kilka najważniejszych walk w swojej bokserskiej karierze. W maju 2023 roku zdobył tytuł Mistrza Polski, a w październiku tegoż roku wywalczył pas WBC CISBB wagi super półśredniej.

Swój zwycięski debiut w Szwajcarii Eugeniusz Makarczuk skomentował na Facebooku w ten sposób:

  „To była moja pierwsza walka wyjazdowa w Europie, poza granicami Polski, i wszystko poszło zgodnie z planem”.

Bokser podzielił się także tajemnicą odniesionego sukcesu:

Jak powiedział trener: „Na treningu musi być ciężko, żeby w ringu było lekko”. Intensywne przygotowania przyniosły rezultaty.

Znadniemna.pl na podstawie Facebook.com/YauheniMakarchuk

0 Comments

Polak z Lidy Eugeniusz Makarczuk, zawodowy pięściarz wagi super półśredniej, który od półtora roku reprezentuje na zawodowym ringu barwy Rzeczypospolitej Polskiej, stoczył pierwszą w karierze walkę wyjazdową w Europie Zachodniej. W sobotę, 14 września, w Bernie (Szwajcaria) nasz krajan jednogłośną decyzją sędziów pokonał doświadczonego rywala –

Historia, Z-SUPERNEWS, Ziemia Grodzieńska

Na cmentarzu w Powiewiórce w rejonie świeńciańskim na Wileńszczyźnie spoczęły w sobotę, 14 wreśnia, szczątki Napoleona Ciukszy ps. „Waligóra”, żołnierza Armii Krajowej, walczącego w czasie II wojny światowej na ziemiach, leżących w granicach współczesnej Białorusi w oddziale Antoniego Burzyńskiego „Kmicica” oraz 5. Wileńskiej Brygady AK. Szczątki żołnierza zostały odnalezione i zidentyfikowane przez Instytut Pamięci Narodowej.

Uroczysty pochówek z honorami państwowymi i wojskowymi poprzedziła Msza święta w kościele pw. św. Kazimierza w Powiewiórce.

Uroczystości pogrzebowe Napoleona Ciukszy ps. „Waligóra” – Powiewiórka (Litwa), 14 września 2024. Fot.: dr Agnieszka Wojtkowska (IPN)

Napoleon Ciukszo urodził się w 1913 roku we wsi Bielkiszki, obecnie – dzielnica Ostrowca, centrum rejonu ostrowieckiego w obwodzie grodzieńskim na Białorusi. Pochodził z rodziny o tradycjach patriotycznych. Od marca 1935 roku odbywał zasadniczą służbę wojskową w 4. kompanii 85. Pułku Strzelców Wileńskich. W czasie II wojny światowej został żołnierzem Armii Krajowej. Już w marcu 1943 roku przyłączył się do pierwszego, stale przebywającego w terenie, oddziału AK Antoniego Burzyńskiego „Kmicica”. Brał udział w akcjach zbrojnych wymierzonych przeciwko Niemcom oraz w starciach z kolaboracyjnymi formacjami litewskimi i białoruskimi. Gdy oddział powiększył się, „Waligóra” był w grupie zaufanych, doświadczonych żołnierzy tworzących radę przyboczną „Kmicica”.

26 sierpnia 1943 roku w wyniku zdrady doszło do ataku sowieckiego na polską bazę nad jeziorem Narocz. „Waligórze” jako jednemu z nielicznych udało się uniknąć aresztowania. Przyłączył się do 5. Brygady AK mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”. Kontynuował walkę w plutonie „Zapory”. Ciukszo pełnił tu funkcję dowódcy drużyny, prowadząc liczne akcje przeciwko formacjom niemieckim oraz sowieckiej partyzantce.

Zginął Napoleon Ciukszo w grudniu 1943 roku. Drużyna, którą dowodził, została w nocy wysłana do leśniczówki w zaścianku Sobkiszki, by rozbroić gajowego. W czasie akcji „Waligóra” otrzymał śmiertelny postrzał. Towarzysze broni pochowali go na skraju lasu na terenie majątku Cypliszki.

Tam też Instytut Pamięci Narodowej w 2022 roku odnalazł jego szczątki. Nota identyfikacyjna potwierdzająca identyfikację odnalezionych szczątków została wręczona 1 grudnia 2023 r. w Belwederze.

W piątek 13 września, również na Litwie – w Marcińkańcach w rejonie orańskim, odbył się  pogrzeb nieznanego żołnierza Wojska Polskiego.

W uroczystościach pogrzebowych na Litwie wzięli udział m.in. zastępca prezesa IPN dr hab. Krzysztof Szwagrzyk, pełnomocnik ambasadora RP Andrzej Dudziński, I sekretarz – konsul Ambasady RP na Litwie Irmina Szmalec, attaché obrony, wojskowy, morski i lotniczy płk Sławomir Pawlikowski, a także przedstawiciele władz samorządowych Rejonu Święciańskiego, harcerze, kombatanci oraz Polacy mieszkający na Litwie.

Wiceprezes IPN Krzysztof Szwagrzyk powiedział podczas uroczystości:

„Poszukiwanie szczątków Polaków, którzy zostali zamordowani w XX wieku, zginęli z rąk sowieckich, niemieckich, komunistycznych, ukraińskich jest naszym państwowym obowiązkiem. Jest to też nasz ludzki obowiązek odnalezienie tych, którzy do dzisiaj nie mieli swoich grobów i pochowanie ich z honorami”.

Przedstawiciel IPN podkreślił też, iż w pracach poszukiwawczych bezcennym źródłem, z którego bardzo często się korzysta, jest ludzka pamięć, „często już nie osobista, ale przekazywana z pokolenia na pokolenie”.

„To właśnie ludzka pamięć jest dla nas tym podstawowym źródłem wiedzy, gdzie i kogo należy szukać”

– zaznaczył wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej.

Znadniemna.pl za PAP/ipn.gov.pl

0 Comments

Na cmentarzu w Powiewiórce w rejonie świeńciańskim na Wileńszczyźnie spoczęły w sobotę, 14 wreśnia, szczątki Napoleona Ciukszy ps. „Waligóra”, żołnierza Armii Krajowej, walczącego w czasie II wojny światowej na ziemiach, leżących w granicach współczesnej Białorusi w oddziale Antoniego Burzyńskiego „Kmicica” oraz 5. Wileńskiej Brygady AK.

Historia, Wiadomości z Polski, Z-SUPERNEWS

W roku 1924 wschodnia granica II Rzeczypospolitej była zagrożona działaniami sowieckich grup dywersyjnych, dokonujących  w Polsce napadów i rabunków oraz siejących wśród ludności wrogą Polsce komunistyczną propagandę. Młode Państwo Polskie dopiero co odparło bolszewicką nawałę i zawarło pokojowy Traktat Ryski, którego postanowienia były jednak ciągle podważane przez ZSRR.

Wobec tak niestabilnej sytuacji na wschodniej granicy w dniach 21-21 sierpnia 1924 roku w trakcie obradującego pod przewodnictwem Prezydenta  RP Stanisława Wojciechowskiego, Komitetu Politycznego Rady Ministrów podjęta została decyzja o powołaniu specjalnej formacji wojskowej do ochrony wschodniej granicy.

Spotkanie patrolu KOP z patrolem sowieckim na wschodniej granicy RP, fot.: Narodowe Archiwum Cyfrowe – sygn. 3/1/0/7/1760/3

12 września 1924 roku  generał  dywizji Władysław Sikorski, pełniący wówczas funkcję ministra spraw wojskowych, wydał rozkaz o utworzeniu Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP) – specjalnej formacji wojskowej do ochrony pogranicza polsko-sowieckiego. 17 września tegoż roku wydano instrukcję, określającą strukturę nowej formacji. Tę datę uważa się zatem za datę jej sformowania.

Pierwsze jednostki KOP stanęły na wschodniej granicy Rzeczypospolitej już w listopadzie 1924 roku. Na dzień 1 grudnia 1927 roku Korpus dowodzony przez gen. dyw. Henryka Minkiewicza składał się z: dowództwa, 6 dowództw brygad, 2 dowództw półbrygad, 29 batalionów granicznych, 20 szwadronów kawalerii i dywizjonu żandarmerii. Stan osobowy wynosił około 25 000 ludzi.

Korpus Ochrony Pogranicza – Żołnierz konny i pieszy (il. „Ilustracja Szkolna”, maj/czerwiec 1935, Seria LX; ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu, źródło: hrabiatytus.pl

Najważniejszym zadaniem nowej formacji, z którego w krótkim czasie wzorowo się wywiązała, było uspokojenie sytuacji na wschodnich rubieżach Rzeczypospolitej nękanych napadami band przychodzących z terytorium Związku Sowieckiego. Do pozostałych zadań KOP należało strzeżenie nienaruszalności znaków i urządzeń granicznych, niedopuszczenie do nielegalnego przewozu i przerzutu towarów przez granicę, niedopuszczenie do nielegalnych przekroczeń granicy, zwalczanie przemytu i wykroczeń skarbowych oraz wykroczeń w zakresie postanowień o granicach państwa, współdziałanie z organami wojska w dziedzinie obrony państwa.

Po skutecznym spacyfikowaniu wschodniego pogranicza RP, KOP zaczął realizować dodatkowe zadania na rzecz miejscowej ludności. Głównym celem tych działań miało być umacnianie polskiej państwowości oraz przyciąganie i przywiązanie do Polski mieszkańców wschodnich województw.

Działalność społeczna i oświatowa KOP oraz pozyskanie sympatii ludności było z powodzeniem wykorzystane dla zapewnienia ochrony granicy i bezpieczeństwa w strefie przygranicznej. W ten sposób wspierano rozwój gospodarczy Kresów, wspomagano zwalczanie nędzy oraz aktywizowano ludność kresową w celu podniesienia ogólnego poziomu jej życia i świadomości państwowej.

Załogi strażnic KOP pomagały mieszkańcom w walce z żywiołami i ich skutkami (pożary, powodzie). Kuchnie wojskowe w oddziałach odwodowych i na strażnicach często dożywiały wiejskie dzieci, zatrudniani przez KOP lekarze udzielali niezbędnej pomocy i opieki chorym, a weterynarze KOP udzielali darmowej pomocy w leczeniu zwierząt gospodarskich. Strażnice i pododdziały KOP organizowały obchody świąt państwowych i kościelnych, a także imprezy sportowe, oświatowe i kulturalne (występy teatrów amatorskich, seanse kina objazdowego, wspólne słuchanie audycji radiowych).

Zespół teatralny 6-go Baonu KOP, fot.: ze zbiorów Biblioteki Narodowej, sygn. 392.631

Zorganizowana przez KOP akcja dożywiania ludności, fot.: Narodowe Archiwum Cyfrowe – sygn. 3/1/0/7/1763/1

W związku z potrzebami kadrowymi formacji w 1926 roku utworzone zostały: Szkoła Podoficerów Zawodowych Piechoty KOP w Ostrogu (Wołyń) oraz Szkoła Podoficerów Zawodowych Kawalerii KOP w Niewirkowie (obw. rówieński na Ukrainie). Na potrzeby służby wewnętrznej w 1925 roku w ramach KOP utworzony został Dywizjon Żandarmerii. Od lutego 1925 roku w ramach formacji funkcjonowała służba wywiadowcza, której zadaniem było prowadzenie wywiadu i kontrwywiadu oraz zwalczanie przejawów antypaństwowej działalności politycznej na wschodniej granicy. Struktura wywiadu KOP składała się z Samodzielnego Referatu Wywiadowczego w Dowództwie KOP oraz stanowisk oficerów wywiadowczych przy brygadach i batalionach KOP.

Po kilku latach funkcjonowania formacji w 1929 roku przeprowadzono gruntowną reorganizację, którą poprzedziła wymiana kadry dowódczej. Ze stanowiska dowódcy został odwołany gen. dyw. Henryk Minkiewicz, a jego miejsce zajął gen. bryg. Stanisław Zosik-Tessaro. W 1930 roku dotychczasowy Batalion Szkolny KOP przekształcono w Centralną Szkołę Podoficerów KOP „Osowiec”.

W październiku 1930 roku stanowisko dowódcy KOP, objął płk Jan Kazimierz Kruszewski. Nowy dowódca doprowadził do kolejnej reorganizacji w strukturach batalionów KOP – utworzone zostały kompanie karabinów maszynowych oraz kompanie odwodowe. Po raz kolejny zreorganizowano także strukturę CSP KOP „Osowiec”.

30 kwietnia 1938 roku, w związku ze wzrostem zagrożenia wojną, wszedł w życie plan mobilizacyjny „W”. Zakładał on wzmocnienie oddziałów KOP z równoczesnym wydzieleniem z nich kadry oficerów, podoficerów i szeregowców dla zawiązków dywizji rezerwowych. Jednostki KOP w procesie mobilizacji miały się częściowo odtworzyć i nadal pełnić służbę na granicy. W ramach mobilizacji powszechnej ze składu KOP wydzielono dowództwa i sztaby dwóch grup operacyjnych, trzy dowództwa i sztaby dywizji rezerwowych piechoty, dowództwo brygady górskiej i sztaby kolejnych brygad górskich, dwanaście dowództw pułków, pułk kawalerii, 39 batalionów piechoty, batalion forteczny, batalion saperów, siedem szwadronów kawalerii dla kawalerii dywizyjnej, dwa dywizjony artylerii lekkiej. Stan oddziałów KOP stacjonujących na granicy uległ osłabieniu. Odtworzone jednostki posiadały niewielki odsetek przygotowanych do służby granicznej żołnierzy. Pozbawione zostały też znacznej części posiadanego uzbrojenia i wyposażenia.

We wrześniu 1939 r. dowództwo KOP przejął gen. bryg. Wilhelm Orlik-Rückemann, a odwołany ze stanowiska gen. bryg. Jan Kazimierz Kruszewski objął dowództwo Grupy Operacyjnej.

W trakcie kampanii wrześniowej Oddziały KOP uczestniczyły od pierwszych chwil w obronie polskiego wybrzeża. Na Mierzei Helskiej organizował obronę batalion KOP „Hel”. Szczególne znaczenie w opóźnianiu marszu Niemców miała obrona 2-3 września umocnień pod Węgierską Górką (powiat żywiecki) przez baon KOP „Berezwecz”. Walki tu prowadzone przeszły do historii jako Bitwa pod Węgierską Górką albo – Westerplatte Południa.

7 i 8 września pododdziały KOP w składzie 36. Dywizji Piechoty toczyły ciężkie walki w okolicach Kazanowa, Baraku i Szydłowca. Legendę wrześniowej kampanii stanowi bohaterska obrona 8 i 9 września linii umocnień pod Wizną i Górą Strękową przez 360 żołnierzy KOP pod dowództwem kpt. Władysława Raginisa. Bohaterski dowódca popełnił samobójstwo, nie chcąc się poddać.

Na wschodzie w dniach 19-21 września 4. kompania baonu KOP „Sarny” kpt. Emila Markiewicza krwawo broniła pozycji polowych i schronów w rejonie Tynnego (obw. rówieński na Ukrainie) przed nacierającymi Sowietami. 28-29 września zgrupowanie KOP gen. bryg. Wilhelma Orlika-Rückemanna stoczyło z Armią Czerwoną zwycięską bitwę pod Szackiem (Wołyń). 1 października po ciężkim boju pod Wytycznem (woj., lubelskie) zgrupowanie zostało rozwiązane, a żołnierze przebijali się do oddziałów gen. bryg. Franciszka Kleeberga.

Już po zakończeniu działań w wojnie obronnej 1939 roku na mocy decyzji Biura Politycznego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) NKWD zamordowało w ramach zbrodni katyńskiej ponad 500 żołnierzy KOP. 345 aresztowanych żołnierzy KOP zaginęło na Wschodzie. W działaniach wojny obronnej 1939 roku ustalono nazwiska 600 poległych żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza.

 Znadniemna.pl za Mariusz Telepko/Strazgraniczna.pl, ilustracja tytułowa: Odznaka pamiątkowa Korpusu Ochrony Pogranicza, wzór 1930 roku

0 Comments

W roku 1924 wschodnia granica II Rzeczypospolitej była zagrożona działaniami sowieckich grup dywersyjnych, dokonujących  w Polsce napadów i rabunków oraz siejących wśród ludności wrogą Polsce komunistyczną propagandę. Młode Państwo Polskie dopiero co odparło bolszewicką nawałę i zawarło pokojowy Traktat Ryski, którego postanowienia były jednak ciągle

Kultura, Wiadomości z Polski, Z-SUPERNEWS

12 września 1964 roku, czyli dokładnie 60 lat temu, na emigracji zmarł nasz krajan – pisarz Sergiusz Piasecki. Jego życie mogłoby posłużyć za scenariusz awanturniczego filmu przygodowego. Autor „Kochanka Wielkiej Niedźwiedzicy” i „Zapisków oficera Armii Czerwonej” był m.in. agentem wywiadu, przemytnikiem, więźniem komunistów i żołnierzem Armii Krajowej. To wszystko można odnaleźć w jego powieściach.

Sergiusz Piasecki – urodził się w Lachowiczach  niedaleko Baranowicz w 1901 roku (sam twierdził iż urodził się w roku 1899).

Nie miał łatwego dzieciństwa –  był wychowywany przez konkubinę ojca, która znęcała się nad nim fizycznie, jak i psychicznie. Po raz pierwszy trafił do więzienia za bójkę w latach szkolnych. Po ucieczce z więzienia trafił do Moskwy, gdzie stał się świadkiem wydarzeń rewolucyjnych, podczas których zginęło wielu jego przyjaciół. Miało to wielki wpływ na zapatrywania polityczne przyszłego pisarza, znienawidził bowiem ideologię bolszewicką.

Pozbawiony środków do życia i perspektyw na lepsze jutro, Piasecki imał się różnych zajęć – najczęściej mających charakter kryminalny. Zajmował się między innymi szulerką, fałszerstwami, a nawet uczestniczył w produkcjach pornograficznych.

Z czasem nawiązał współpracę z polskim wywiadem. W tej roli Piasecki sprawdzał się znakomicie między innymi z powodu swojej odwagi i sprytu nabytego podczas przebywania wśród złodziei.  Nie był on jednak zadowolony z wynagrodzenia za swoją pracę, zaczął się wiec zajmować przemytem, który przynosił mu spore dochody. Z powodu  swych narkotykowych „przygód” i awanturniczego usposobienia został jednak wydalony ze służby.

Po raz wtóry został zatem bez pracy i środków do życia. W 1926 roku skazany na karę śmierci za wielokrotne napady z bronią w ręku. Trafił do Ciężkiego Więzienia na Świętym Krzyżu niedaleko Kielc.

Pozbawienie wolności miało decydujący wpływ na dalsze losy Piaseckiego. W więzieniu powstały trzy jego książki, lecz z powodu cenzury tylko jedna „wyszła” poza więzienne mury. Była to najbardziej znana powieść Sergiusza Piaseckiego pt. „Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy ”. Książka ta zdobyła wielką popularność i została przetłumaczona na wiele języków.

Akcja „Kochanka…” odbywa się na polsko-radzieckim pograniczu na terenie współczesnej Białorusi. W centrum opisywanych wydarzeń jest miasteczko Raków, leżące przy samej granicy – „33 wiorsty od Mińska” (Litewskiego).

Narratorem powieści, która autor pisał w oparciu o wątki autobiograficzne, gdyż sam zajmował się handlem na pograniczu,  jest Władek Łabrowicz. Z wojewódzkiego Wilna, gdzie nie mógł znaleźć pracy, przyjeżdża on do Rakowa za namową dawnego kolegi z wojska, obecnie „maszynisty” (przewodnika przemytników) Józefa Trofidy, i dostaje u niego miejsce do zamieszkania oraz możliwość zarobku przy przemycie, czym głównie trudniono w Rakowie i okolicy.

Bohater przeżywa przy tym zajęciu szereg przygód: złapanie i uwięzienie przez Sowietów, ucieczkę z pociągu wiozącego go na zesłanie, fałszywe oskarżenie, aresztowanie przez polską policję, ucieczkę z jej konwoju, ukrywanie się, stopniową utratę przyjaciół aż do kompletnej alienacji. Wciąż jednak trwa blisko granicy, której zakamarki zna na pamięć.

Sergiusz Piasecki w 1935 roku przesłał brulion z rękopisem „Kochanka…” do znanego wydawnictwa „Rój”. Tam przeczytał go współwłaściciel wydawnictwa Melchior Wańkowicz, krajan Piaseckiego rodem z Białorusi, będący wówczas jednym z najwybitniejszych literatów i publicystów w Polsce.

Wańkowicz zachwycił się powieścią swojego krajana. Pojechał na Święty Krzyż i uzyskał widzenie z Piaseckim. Rozmowa z nim utwierdziła go w przekonaniu, że ma do czynienia z osobą nietuzinkową. Podjął więc starania o ułaskawienie byłego przemytnika. W międzyczasie „Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy” ukazał się drukiem i zrobił furorę. Zachwycali się nim krytycy, pisarze i zwykli czytelnicy. O zwolnienie Piaseckiego apelowali m.in. Stanisław Mackiewicz, Juliusz Kaden-Bandrowski i Paweł Hulka-Laskowski. W 1937 r. wydawnictwo Rój opublikowało dwa wydania „Kochanka…”, a rok później popyt na książkę sprawił, iż ukazało się trzecie wydanie. Powieść oddano do przekładu na 15 języków.

Starania Wańkowicza w ministerstwie sprawiedliwości wreszcie przyniosły skutek – Piasecki został ułaskawiony latem 1937 r. przez prezydenta Ignacego Mościckiego i po 11 latach opuścił więzienie.

Do Wańkowicza wysłał wówczas telegram o treści:

„Za zdjęcie z Krzyża dziękuję, dziękuję, dziękuję”.

Wybuch wojny zastał Sergiusza Piaseckiego na Wileńszczyźnie, gdzie pisarz od razu włączył się do walki konspiracyjnej. Był członkiem oddziału specjalnego do wykonywania wyroków śmierci, wydanych przez podziemne sądy. Wspomnienia z tego okresu znalazły się w jego późniejszych powieściach.

W 1944 roku, po wkroczeniu do Polski armii radzieckiej, Piasecki się ukrywał, gdyż był poszukiwany przez  sowiecki Urząd Bezpieczeństwa. Po kilku miesiącach zdecydował się na wyjazd na Zachód. Razem z konwojem UNRRA (ang. – United Nations Relief and Rehabilitation Administration, pol. – Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Pomocy i Odbudowy) posługując się fałszywymi dokumentami, wiosną 1946 roku wyjechał przez Cieszyn, Czechosłowację, Niemcy i dotarł do Włoch. Tam został przyjęty do II Korpusu Polskiego, z którym ewakuował się do Wielkiej Brytanii. W sierpniu 1947 roku pisarz został zdemobilizowany i osiadł w Londynie.

Od 1953 roku mieszkał w Hastings, w małym wynajętym mieszkaniu. Żył skromnie, często dorabiał na utrzymanie pracą fizyczną. Dużo pisał, z tego okresu pochodzi m.in. trylogia złodziejska: „Jabłuszko”, „Spojrzę ja w okno”  i „Nikt nie da nam zbawienia” oraz powieści „Siedem pigułek Lucyfera”, „Zapiski oficera Armii Czerwonej”, „Strzęp legendy”, „Człowiek przemieniony w wilka”, „Dla honoru Organizacji”, „Adam i Ewa”, a także „Wieża Babel”.

W swoich powojennych publikacjach Piasecki wspominał lata wojny i bardzo surowo oceniał ustrój komunistyczny oraz jego współpracowników. Napiętnował także, jego zdaniem – zbyt łagodną, politykę państw zachodnich wobec ZSRR.

Biograf, Sergiusza Piaseckiego Ryszard Demel, tak scharakteryzował jego osobę w tamtym czasie: „Żył cnotliwie i uczynnie, ciągle jednak z pewną nieufnością do otaczającego go świata. Był szanowany przez władze i członków Armii Krajowej na obczyźnie za odwagę i działalność w podziemiu, szczególnie pod okupacją niemiecką. Odzyskał przyznane mu odznaczenia wojskowe, a zarząd Związku Pisarzy na Obczyźnie uznał jego pozycję pisarską”.

Wycieńczony długoletnim więzieniem, latami okupacji i biednym życiem na emigracji, Piasecki  zachorował na raka płuc. Mimo podjętego leczenia zmarł 12 września 1964 roku w Polskim Szpitalu Wojskowym w Penley w Walii. Został pochowany na Borough Cemetery w Hastings.

Grób Sergiusza Piaseckiego Borough Cemetery w Hastings, fot.: Wikipedia.org

Znadniemna.pl na podstawie Biografia24.pl, PCh24.pl, Gazetakrakowska.pl, fot.: Thefamouspeople.com

1 Comment

12 września 1964 roku, czyli dokładnie 60 lat temu, na emigracji zmarł nasz krajan - pisarz Sergiusz Piasecki. Jego życie mogłoby posłużyć za scenariusz awanturniczego filmu przygodowego. Autor „Kochanka Wielkiej Niedźwiedzicy” i „Zapisków oficera Armii Czerwonej” był m.in. agentem wywiadu, przemytnikiem, więźniem komunistów i żołnierzem

Społeczeństwo, Wiadomości z Polski, Z-SUPERNEWS

Unia Europejska zapowiada, że 10 listopada na zewnętrznych granicach strefy Schengen uruchomiony zostanie system automatycznej rejestracji wjazdów i wyjazdów (Entry-Exit System, w skrócie – EES).  Oznacza to, że paszporty podczas przekraczania granicy UE nie będą już stemplowane.

Nowy system kontroli wjazdu/wyjazdu ma zacząć działać na wszystkich granicach zewnętrznych UE  jednocześnie. Jego realizacja wprawdzie była już kilkukrotnie przekładana, a rozporządzanie Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej, które reguluje nowe zasady przekraczania granic UE, zatwierdzono jeszcze 30 listopada 2017 roku.

Jak wyjaśnia białoruski portal Nasza Niwa, Entry-Exit System to zautomatyzowany system rejestracji obywateli krajów spoza UE, przybywających  do strefy Schengen na wizyty krótkoterminowe.

System ma zastąpić tradycyjne stemplowanie paszportów.

W praktyce oznacza t, iż przy każdym przekraczaniu zewnętrznej granicy strefy Schengen podróżny będzie musiał zeskanować paszport w specjalnym elektronicznym terminalu samoobsługowym. Oprócz paszportu terminal zeskanuje twarz i odciski palców danej osoby.

System zarejestruje także datę i miejsce wjazdu/wyjazdu, nazwisko, imię podróżnego oraz  zachowa jego dane biometryczne. Dane będą przechowywane  w systemie przez okres trzech lat od daty ostatniego przejazdu.
Nowe zasady nie będą dotyczyły posiadaczy zezwolenia na pobyt stały w jednym z krajów Unii Europejskiej, a także posiadaczy wiz długoterminowych (wizy typu D).

EES będzie obowiązywać we wszystkich krajach UE z wyjątkiem Cypru i Irlandii. System będzie działał także w czterech krajach niebędących członkami Unii Europejskiej, ale wchodzących w skład strefy Schengen: Islandii, Liechtensteinie, Norwegii oraz Szwajcarii.

Nowe przepisy mają na celu wzmocnienie bezpieczeństwa granic Unii Europejskiej. Oczekuje się, że system automatycznie wykryje także osoby, które przebywały w strefie Schengen dłużej niż 90 lub 180 dni (wcześniej kontrolować to musieli strażnicy graniczni).

Znadniemna.pl za Nashaniva.com/eur-lex.europa.eu, na zdjęciu: tak mogą wyglądać terminale Entry-Exit System na zewnętrznych granicach Unii Europejskiej, fot.: blog.hidglobal.com

0 Comments

Unia Europejska zapowiada, że 10 listopada na zewnętrznych granicach strefy Schengen uruchomiony zostanie system automatycznej rejestracji wjazdów i wyjazdów (Entry-Exit System, w skrócie - EES).  Oznacza to, że paszporty podczas przekraczania granicy UE nie będą już stemplowane. Nowy system kontroli wjazdu/wyjazdu ma zacząć działać na wszystkich

Religia, Z-SUPERNEWS, Ziemia Grodzieńska

W poniedziałek, 16 września, do obiegu zostanie wprowadzony znaczek pocztowy „Cudowny Obraz Matki Bożej Studenckiej w Grodnie”. Jego emisja jest wspólnym projektem Republiki Białorusi i Państwa Watykańskiego – informuje witryna internetowa Białoruskiej Poczty.

Na zlecenie Watykanu znaczek o nominale 1,30 euro został wydrukowany we francuskiej drukarni Cantor w nakładzie 99 tys. egzemplarzy. Jego kasowanie specjalnie wyprodukowanym na tę okazję stemplem z wizerunkiem Matki Bożej odbędzie się w dniach 16 i 17 września w watykańskim urzędzie pocztowym Arco delle Campane.

Na Białorusi znaczek z wizerunkiem Matki Boskiej Studenckiej z Grodna, o nominale równym taryfie za wysyłanie międzynarodowej zwykłej korespondencji pisemnej o wadze do 20 g, został wydrukowany w  drukarni w Bobrujsku w nakładzie 42 tysięcy. Jego uroczyste stemplowanie  specjalnym stemplem na specjalnej kopercie o nazwie „Pierwszy dzień” z wizerunkiem grodzieńskiej bazyliki pw. św. Franciszka Ksawerego, odbędzie się 16 września w Oddziale Pocztowym nr 25 miasta Grodna.

Tak będzie stemplowana specjalna koperta z nowym znaczkiem 16 września 2024 roku w Grodnie, fot.: belpost.by

Ikona Matki Bożej Studenckiej z kościoła katedralnego św. Franciszka Ksawerego w Grodnie jest kopią wizerunku Matki Bożej Śnieżnej z rzymskiej bazyliki Santa Maria Maggiore. Obraz został przywieziony z Rzymu   w 1664 roku w darze dla grodzieńskich jezuitów przez księcia Albrychta Radziwiłła i wniesiony do drewnianego kościoła jezuickiego Piotra i Pawła w Grodnie. Wkrótce po pojawieniu się w Grodnie obraz  zasłynął cudami. Docelowo cudowny wizerunek miał znaleźć się w budowanej wówczas  w grodzie nad Niemnem murowanej świątyni. Jej budowę przerwały jednak wojny prowadzone przez Polskę jednocześnie ze Szwecją oraz z Rosją. W czasie tych konfliktów Grodno, w tym zabudowania jezuickie, ucierpiały kilkakrotnie.

Wieść o cudownych właściwościach obrazu Matki Boskiej zwanej Kongregacką lub Studencką przyczyniła się do przyspieszenia podjęcia decyzji o budowie nowej świątyni. Prace rozpoczęły się w 1674 roku, a 30 maja 1700 roku  w nowym kościele została odprawiona pierwsza Msza święta, choć prace wykończeniowe w świątyni nadal trwały. 6 grudnia 1705 roku biskup chełmiński Teodor Potocki dokonał konsekracji nowego kościoła, który otrzymał wezwanie św. Franciszka Ksawerego. Uroczystość odbyła się w obecności króla Polski Augusta II Mocnego i cara Rosji Piotra I Wielkiego.

Emisja znaczka z wizerunkiem Matki Bożej Studenckiej z Grodna przypada w 360. rocznicę przybycia tego cudownego obrazu do grodu nad Niemnem.

Znadniemna.pl na podstawie Belpost.by , na zdjęciu tytułowym: nowy znaczek i stempel, którym  znaczek będzie kasowany w watykańskim urzędzie pocztowym Arco delle Campane, fot.: ilpostalista.it

0 Comments

W poniedziałek, 16 września, do obiegu zostanie wprowadzony znaczek pocztowy „Cudowny Obraz Matki Bożej Studenckiej w Grodnie”. Jego emisja jest wspólnym projektem Republiki Białorusi i Państwa Watykańskiego – informuje witryna internetowa Białoruskiej Poczty. Na zlecenie Watykanu znaczek o nominale 1,30 euro został wydrukowany we francuskiej drukarni

Kultura, Z-SUPERNEWS, Znalezione w Sieci

Muzeum Adama Mickiewicza Uniwersytetu Wileńskiego (UW) zostało zamknięte z powodu remontu, który potrwa do końca przyszłego roku – poinformował uniwersytet.

Infrastruktura pomieszczeń muzealnych zostanie przeprojektowana i unowocześniona, zapewnione zostaną warunki do właściwej ekspozycji walorów muzealnych oraz obsługi zwiedzających.

Jak informuje uczelnia, po zamknięciu muzeum jego zwykła działalność jest kontynuowana w innych przestrzeniach uniwersyteckich.

– Cieszymy się, że po remoncie będziemy mogli powitać zwiedzających w odnowionym muzeum. Muzeum, które istnieje od ponad wieku, stało się ważną przestrzenią kulturową, która nadaje sens spuściźnie poety Adama Mickiewicza i jego środowiska oraz opowiada historię wielokulturowego Wilna – powiedziała Monika Ramonaitė, dyrektor Muzeum Uniwersytetu Wileńskiego.

– Naszym celem jest stworzenie muzeum, które będzie nie tylko miejscem spotkań z kulturą, historią i literaturą, ale także przykładem współpracy międzykulturowej. Dlatego jesteśmy bardzo wdzięczni Rzeczypospolitej Polskiej za zaufanie i wkład w projekt – powiedziała.

Renowacja jest finansowana przez Uniwersytet Wileński i Rzeczpospolitą Polską. Znaczna część środków została przekazana przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP za pośrednictwem Fundacji Jana Olszewskiego „Pomoc Polakom na Wschodzie”.

Do końca renowacji odwiedzający mogą nadal brać udział w Środach Literackich, które stały się tradycją, oraz w wycieczkach organizowanych przez muzeum, które opowiadają o Adamie Mickiewiczu i jego otoczeniu, a także poznać Wilno i jego życie kulturalne i literackie w pierwszej połowie XIX wieku.

Jesienią w kościele św. Janów planowane jest otwarcie wystawy czasowej poświęconej temu poecie.

Adam Mickiewicz (1798–1855) – polski poeta, działacz społeczny, najsłynniejszy przedstawiciel polskiego romantyzmu, jego życie i twórczość związane były z Litwą, pochowany jest na Wawelu w Krakowie.

Założone w 1911 roku Muzeum Adama Mickiewicza działa do dziś w tym samym miejscu – w Wilnie, przy ul. Bernardyńskiej 11. Założył je Jan Konrad Obst, wybitny działacz kultury i historyk ówczesnego Wilna. Muzeum powstało w mieszkaniu, w którym Mickiewicz przebywał przygotowując dla prasy swój słynny poemat historyczny „Grażyna”. W tym domu mieszkali słynni przyjaciele Mickiewicza: filolog Józef Jeżowski, geolog Ignacy Domeyko, poeta i tłumacz Antoni Edward Odyniec.

Dziś muzeum jest przestrzenią, w której pielęgnuje się polsko-litewską działalność międzykulturową, podtrzymywane są stare i nowe tradycje: odbywają się różne imprezy kulturalne i edukacyjne, prowadzone są wycieczki, prowadzone są badania nad historią i kulturą XIX-wiecznego Wilna, gromadzone są skarby muzealne związane z Adamem Mickiewiczem i jego otoczeniem.

Muzeum zgromadziło bogatą kolekcję skarbów muzealnych pochodzących z czasów Adama Mickiewicza i jego otoczenia, a także życia kulturalnego Wilna w XIX wieku. Remont zapewni odpowiednie warunki do eksponowania tych wartości, tworzenia nowoczesnych i atrakcyjnych dla zwiedzających wystaw, współpracy z innymi muzeami oraz sprowadzania z zagranicy unikatowych eksponatów związanych z życiem poety.

Znadniemna.pl/lrt.lt

1 Comment

Muzeum Adama Mickiewicza Uniwersytetu Wileńskiego (UW) zostało zamknięte z powodu remontu, który potrwa do końca przyszłego roku - poinformował uniwersytet. Infrastruktura pomieszczeń muzealnych zostanie przeprojektowana i unowocześniona, zapewnione zostaną warunki do właściwej ekspozycji walorów muzealnych oraz obsługi zwiedzających. Jak informuje uczelnia, po zamknięciu muzeum jego zwykła działalność

Historia, Z-SUPERNEWS, Ziemia Grodzieńska

Bohater dzisiejszej publikacji Mieczysław Pimpicki był wybitnym lekarzem, chirurgiem, pionierem medycyny sportowej, oficerem Armii Krajowej, a od 1995 roku – trzecim honorowym obywatelem Olsztyna, dzisiaj – jednym z kilkudziesięciu, obok między innymi św. Jana Pawła II, któremu tę godność nadano w 2004 roku.

Dzisiaj Mieczysław Pimpicki, czyj los był ściśle związany z Białorusią i Ziemią Oszmiańską, obchodziłby 111. urodziny.

Pragnąc oddać hołd tej nietuzinkowej postaci, przedstawiamy Państwu artykuł Tomasza Klejdo – potomka Kresowian, pochodzących z Ziemi Oszmiańskiej, który biogram  dzisiejszego bohatera opublikował na portalu Kresowy Serwis Informacyjny, jako wotum wdzięczności dla chirurga Mieczysława Pimpickiego, który skutecznie zoperował dziadka autora – Józefa Klejdo, polskiego powojennego ekspatrianta z Oszmianszczyzny do Olsztyna.

Postać Mieczysława Pimpickiego związana była z Oszmiańszczyzną przez praktycznie cały okres II wojny światowej. Niósł pomoc jej mieszkańcom jako lekarz. O niepodległą Polskę walczył w wileńskiej Armii Krajowej. „Nagrodą” były sowieckie łagry w Kałudze i wyrąb podmoskiewskich lasów. Ten znakomity sportowiec przedwojennego wileńskiego AZS-u przetrwał zesłanie i pomagał przeżyć innym. Po wojnie osiadł w Olsztynie, a wdzięczni mieszkańcy za jego służbę nadali mu tytuł honorowego obywatela miasta. Również jedną z ulic nazwali jego imieniem.

Urodził się 10 września 1913 roku w Wilnie. Był synem Stefana i Michaliny z Rymszów. Miał ośmioro rodzeństwa, ale kilkoro zmarło w dzieciństwie. Ojciec był właścicielem piekarni przy ulicy Ponarskiej 30, która funkcjonowała w piwnicy budynku mieszkalnego. Śmierć Stefana Pimpickiego w 1923 roku spowodowała, że zakład przejęła jego żona Michalina. Wspomagana przez dzieci kilka lat prowadziła działalność. Młody Mieczysław nauki początkowe pobierał w domu, a następnie uczył się w renomowanym gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Wilnie. Świadectwo dojrzałości uzyskał 16 czerwca 1933 roku. Jego marzeniem była służba wojskowa. Zamierzał wstąpić do szkoły podchorążych kawalerii w Grudziądzu. Nie został jednak przyjęty ze względu na niesubordynację jego klasy gimnazjalnej na zajęciach przysposobienia wojskowego. Jesienią rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. W utrzymaniu oraz edukacji wspomagała go starsza siostra Genowefa, doktor medycyny, absolwentka USB, która po wyjściu za mąż za Jerzego Matusewicza zamieszkała w 1935 roku w miasteczku Hancewicze na Polesiu.

W trakcie kształcenia należał do stowarzyszenia Bratnia Pomoc oraz Koła Medyków Polskiej Młodzieży Akademickiej USB.

W wileńskim AZS

Okres nauki gimnazjalnej oraz studiów wiązał się również z intensywną rywalizacją sportową. Mieczysław Pimpicki uprawiał przede wszystkim dwie dyscypliny: pływanie i narciarstwo. Już jako piętnastolatek zajął trzecie miejsce w pływackich mistrzostwach szkolnych rozgrywanych na dystansie pięciuset metrów w Trokach. W mistrzostwach szkolnych w biegu narciarskim dla początkujących, rozgrywanych na Belmoncie w 1931 roku, zdobył trzecie miejsce na stu trzech startujących. Rok później był już mistrzem szkół średnich Wilna. Po podjęciu studiów trafił do wileńskiego AZS-u, w którym notował sukcesy w pływaniu, przede wszystkim w stylu klasycznym. Największy ogólnopolski uzyskał na Długodystansowych Mistrzostwach Polski rozgrywanych w Trokach w roku 1935. Na dystansie sześciu kilometrów przypadł mu wówczas tytuł wicemistrza. Dwa lata później w Bydgoszczy zdobył ósme miejsce. Największy sukces narciarski zanotował w Worochcie w Akademickich Mistrzostwach Polski. Uzyskał tytuł wicemistrza w zjeździe. Kilkukrotnie brał także udział w biegu patrolowym Zułów–Wilno rozgrywanym od 1936 roku. Zawody rozpoczynały się w miejscu narodzin Józefa Piłsudskiego, kończyły na wileńskiej Rossie, gdzie spoczywa serce marszałka. Zawodnicy wileńskiego AZS-u zajmowali najczęściej drugą pozycję. Już w trakcie wojny w styczniu 1940 roku został zmuszony przez Sowietów do udziału w narciarskich mistrzostwach Białorusi. Zawody rozgrywano w okolicach Mińska. W biegu na dwadzieścia kilometrów znalazł się w siódmej dziesiątce, ale w zjeździe był już najlepszy, zdobywając tytuł mistrza Białorusi. Warto dodać, że w tym okresie zajmowała go przede wszystkim praca lekarska, bardzo często nocne dyżury. Nie trenował, a nawet nie posiadał własnych nart. Znalazł się w kronice filmowej, którą oglądano m.in. w Oszmianie.

Doktor w Oszmianie, Holszanach, żołnierz Armii Krajowej ps. „Biały”

Dyplom lekarski uzyskał 20 czerwca 1939 roku. 1 lipca rozpoczął staż w Szpitalu Wojskowym na Antokolu. Po wybuchu wojny został oddelegowany do kliniki chirurgicznej USB. 4 września do Wilna przywieziono rannych żołnierzy z Bydgoszczy. Wszystkie oddziały szpitala i kliniki przeznaczono dla wojska. Po napaści Związku Sowieckiego na Polskę pozostał w mieście jako asystent prof. Kornela Michejdy. Po zakończeniu stażu 30 września zgłosił się do lekarza wojewódzkiego. Ten zaproponował skierowanie do pracy w szpitalu oszmiańskim, na co Pimpicki, biorąc pod uwagę niedużą odległość od Wilna, przystał. Oszmiana była mu znana, ponieważ przed wojną prowadził tam kursy narciarskie. 1 października pojawił się u dyrektora placówki dr. Bronisława Polionisa, którego po kilku dniach Sowieci aresztowali. W tej sytuacji Pimpickiemu przypadł oddział chirurgiczny. Po pracy w szpitalu wojskowym i klinice chirurgicznej był dość dobrze zapoznany ze złamaniami i małą chirurgią ropną. W przypadkach ciężkich operacji korzystał z rad doświadczonego chirurga dr. Augusta Legera, który cierpiał na rentgenowskie oparzenie rąk. Doświadczony lekarz w coraz większym stopniu posługiwał się w czasie operacji młodszym kolegą. W trakcie pobytu w Oszmianie Mieczysław miał na swoim utrzymaniu siostrę Marię z synem Tadeuszem i córką Danutą, którzy uratowali się ucieczką z Postaw przed zesłaniem do Kazachstanu.

W okresie pierwszej okupacji sowieckiej przebywał dwa miesiące w Ostrowcu. Pięcioosobowa komisja, w której był jedynym Polakiem, przeprowadzała przegląd roczników pod względem przydatności do wojska. Wówczas nauczył się posługiwać biegle językiem rosyjskim. W kwietniu 1941 roku trafił z kolei do obozu więźniów pod Smorgoniami, gdzie budowano lotnisko. Tam zastał go wybuch wojny niemiecko-radzieckiej. Po kilku dniach powrócił do Oszmiany. Współpracownicy obdarzyli go funkcją dyrektora szpitala. Jednak trudna sytuacja materialna powodowała, że nie było czym karmić pacjentów, brakowało leków i środków opatrunkowych. Próbował je pozyskać u nowo tworzących się władz i różnych organizacji. Niekiedy udawało się zdobyć żywność, ale rzeczywistość dla młodego lekarza stawała się nieakceptowalna. W placówce przebywało około stu pacjentów i przeszło czterdzieści osób personelu.

Wobec śmierci w Holszanach lekarza Antoniego Aleksandrowicza Mieczysław Pimpicki zdecydował o rezygnacji ze stanowiska dyrektorskiego w Oszmianie i objął z końcem sierpnia 1941 roku posadę po zmarłym doktorze. Ośrodek zdrowia w Holszanach znajdował się w pobliżu kościoła. Budynek miał kilka skrzydeł. W jednym z nich od frontu funkcjonowało ambulatorium i poczekalnia. Korytarz oddzielał część mieszkalną z kilkoma pokojami.

W okresie holszańskim zamieszkała z nim także matka Michalina, siostra Genowefa z dwójką dzieci, którzy ewakuowali się z Polesia, oraz brat Kazimierz z żoną i córką. Siostra Genowefa pomagała bratu prowadzić ośrodek zdrowia. Zajmowali się wszelkimi formami leczenia. W soboty Mieczysław dojeżdżał na operacje do Oszmiany. Ponad dwudziestokilometrową trasę pokonywał rowerem.

Do konspiracji wstąpił w 1942 roku. Przyjął pseudonim „Biały”. Przysięgę składał na ręce oszmiańskiego lekarza powiatowego Józefa Noniewicza. Od tej pory ośrodek stał się miejscem kontaktu, do którego przybywały łączniczki oraz łącznicy podróżujący z Wilna do Mołodeczna i Mińska. Zaopatrywał oddziały partyzanckie w leki i środki opatrunkowe.

W marcu 1944 roku do ambulatorium trafił postrzelony w podudzie partyzant Oktawiusz Dawidowicz. Doktor umieścił rannego w swoim mieszkaniu i udzielił troskliwej opieki. Niestety u żołnierza wystąpiła martwica stopy i większości podudzia. Po uzyskaniu zgody pacjenta dokonał amputacji kończyny w towarzystwie dr. Michała Holaka „Bonifacy”. Dawidowicz trafił następnie do Oszmiany. Wojnę przeżył.

Znane są także przypadki, gdy doktor wystawiał zaświadczenia lekarskie mieszkańcom Holszan i okolicy, które ratowały od przymusowych prac na rzecz niemieckiego okupanta.

Latem 1944 roku objął stanowisko Szefa Czołówki Sanitarnej nr 3 przy Zgrupowaniu nr 3 mjr. Czesława Dębickiego „Jarema”. Było to zabezpieczenie dla poszkodowanych żołnierzy Armii Krajowej walczących w ramach akcji „Ostra Brama”. Brał udział w walkach o Wilno, a następnie znalazł się w miejscowości Szwajcary, gdzie pracowała czołówka chirurgiczna.

Kaługa

17 lipca akowcy ulokowali się w Puszczy Rudnickiej. Początkowo Pimpicki zgłosił chęć towarzyszenia Czesławowi Dębickiemu w przebijaniu się do Warszawy, ale tego samego dnia wraz z grupą żołnierzy został otoczony przez Sowietów i trafił do niewoli. Razem z tysiącami wileńskich żołnierzy znalazł się w Miednikach. Po kilku dniach Sowieci zachęcali Polaków do wstępowania w szeregi armii Berlinga. Wobec ich gremialnej odmowy już z końcem lipca zapakowali do pociągu na stacji kolejowej Kiena i skierowali na Wschód. W wagonach, w których umieszczono po sześćdziesiąt osób, panowały straszny zaduch i ciasnota. Dopiero w Mińsku otrzymali chleb i słoną rybę. Czasem na mniejszych stacjach uzyskiwali od miejscowych kobiet wrzątek (kipiatok). Droga transportu wiodła przez Smoleńsk. Po tygodniu dotarli do Kaługi. Ze stacji końcowej, po uformowaniu kolumny, przemaszerowali do koszar przylegających do rzeki Oki. Zamieszkali w barakach. Sowiecki oficer poinformował Polaków, że od tej pory będą traktowani jak radzieckie wojsko. Wcielono ich do 361. zapasowego pułku piechoty Armii Czerwonej. Otrzymali mundury i broń, po czym rozpoczęły się ćwiczenia. Mieczysław Pimpicki wraz z grupą lekarzy i studentów medycyny stanowili służbę zdrowia.

Gdy śnieg przykrył ziemię grubą warstwą, dowódca pułku zaproponował, aby jednostka wzięła udział w zawodach narciarskich. Koledzy wysunęli Mieczysława do organizacji przygotowań. Prowadził treningi wybranych do drużyny zawodników. W trakcie samej rywalizacji Pimpicki zajął drugie miejsce. Koledzy liczyli na jego zwycięstwo, ale Sowieci byli lepiej odżywieni.

Przed Bożym Narodzeniem 1944 roku pułk solidarnie odmówił złożenia przysięgi na wierność ZSRR. Polacy opuścili plac ze śpiewem „Marsz, marsz, Polonia”. Odebrano im broń, mundury i ubrano w stare łachmany. Ponownie znaleźli się w bydlęcych wagonach, które ruszyły w nieznane. Zatrzymały się w podmoskiewskich lasach. Zamieszkali w ziemiankach, które sami musieli przygotować. Podzielono ich na cztery bataliony. Pimpicki został lekarzem czwartego. Pracowali przy wyrębie lasów, transportowali i ładowali drzewo do wagonów. Musieli wykonać wysokie narzucone normy. Temperatury spadały nawet poniżej minus trzydziestu stopni, a racje żywnościowe otrzymywali bardzo skąpe.

W każdym batalionie zdarzały się bóle zębów. Z obrzękniętą często szczęką trudno było wypełnić przydziały pracy. Lekarze powiadomili dowódców, że jest na to sposób. W rezultacie doktor Pimpicki, właściciel skrzynki z kleszczami do wyrywania zębów, przemieszczał się na nartach na comiesięczną kontrolę pomiędzy batalionami. Usuwał je bez znieczulenia. Jednocześnie przekazywał wówczas wiadomości z frontu i świata. „Naczalstwo” leśnictwa, na terenie którego pracował czwarty batalion, posiadało radio. Uległo jednak awarii. Wśród polskich zesłańców znalazł się specjalista, który reperował je w taki sposób, aby psuło się częściej. Znał języki obce i podczas majsterkowania słuchał stacji zagranicznych.

Zesłaniec doktor Tadeusz Ginko tak opisał po latach postać byłego zawodnika wileńskiego AZS: „Wspaniałą postacią i nieocenionym w każdych warunkach kolegą był dr Mietek Pimpicki. Tryskał siłą i zarażał optymizmem. Nie tracił nadziei i podtrzymywał ją u innych, jego bronią były: kpina, żart i rubaszny śmiech – bezcenne w tamtych trudnych dniach. Zawsze można było na niego liczyć” (Tadeusz Ginko, Wspomnienia z Kaługi, Biblioteka Wileńskich Rozmaitości, TMWiZW Bydgoszcz 1993, s. 22-23).

Honorowy obywatel Olsztyna

W grudniu 1945 roku Polacy otrzymali wiadomość, że zostają zwolnieni. Znów podjechał, jakże tym razem wyczekiwany, transport. Trasa wiodła przez Moskwę do Kirowa. W tym ostatnim mieście nastąpiła czterotygodniowa przerwa w podróży. Otrzymali angielskie mundury, buty, płaszcze wojskowe i znacznie lepsze wyżywienie. Z Brześcia nad Bugiem dojechali do Białej Podlaskiej. Był styczeń 1946 roku. Urząd Bezpieczeństwa sporządził ewidencję zwolnionych z Kaługi i wydał zaświadczenia umożliwiające powrót do rodzin.

Mieczysław Pimpicki wraz z dr. Janem Rymianem udali się do Fordonu koło Bydgoszczy, dokąd ekspatriowała się z Wilna rodzina pierwszego z nich. Stamtąd, szukając zatrudnienia, pojechali do Gdańska. Na Akademii Lekarskiej, gdzie pracowali prof. Kornel Michejda i Zdzisław Kieturakis, etatu jednak nie otrzymali. Kieturakis poinformował ich, że w Olsztynie jest kolejny z przedwojennych wileńskich lekarzy – dr Jan Janowicz – który otwiera oddział chirurgiczny i brak mu obsady. Ruszyli więc na Warmię. Z końcem stycznia obydwaj podpisali umowy.

Doktor Mieczysław Pimpicki rozpoczął pracę w połowie lutego 1946 roku w Szpitalu Mariańskim (późniejszy Szpital Miejski) jako starszy asystent dr. Janowicza. Następnie był jego zastępcą, specjalistą chirurgiem, zaś w 1948 roku objął po Janowiczu ordynaturę oddziału. Między innymi wprowadził oryginalną metodę leczenia wieloodłamowych złamań kości przy pomocy tzw. gwoździa „L”. W 1946 roku zorganizował w Olsztynie pierwszą w Polsce poradnię sportową. Podobną stworzył w lecznictwie kolejowym. W latach 1947-1948 był lekarzem na obozie polskich sportowców przygotowujących się do igrzysk olimpijskich w Londynie. Przez pierwsze lata mieszkał w szpitalu.

Znany jest przypadek, gdy w drugiej połowie lat 40. przeprowadził operację rannego sowieckiego oficera, którego adiutant przywiózł do doktora Pimpickiego. Ordynans celując broń w stronę lekarza, groził śmiercią. Ten, znając mentalność Sowietów, odpowiedział: „Jak jesteś taki mądry, to sam operuj. Won z oddziału”.

W roku 1949 ożenił się z pielęgniarką oddziału chirurgicznego Janiną Ciunelis, pochodzącą z Nowych Święcian. Ślubu udzielił im w Pieckach ks. Józef Chomski, były proboszcz parafii Holszany. Rok później na świat przyszedł ich jedyny syn Sławomir.

Od 1954 roku przez 33 lata sprawował opiekę medyczną nad studentami olsztyńskiego seminarium duchownego „Hosianum”.

Przez całe życie doktorowi towarzyszył sport. Aktywny był również na emeryturze, na którą przeszedł w 1978 roku. Pływał latem, zimą jeździł na nartach, cały rok na rowerze. Działał w Kolejowym Klubie Sportowym Warmia Olsztyn. Należał do wielu towarzystw i organizacji zawodowych m.in. Polskiego Towarzystwa Lekarskiego oraz Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego. W 1985 roku Towarzystwo Chirurgów Polskich nadało mu godność Członka Honorowego, z czego był niezwykle dumny. W 1989 roku otrzymał order papieski „Pro Ecclesia et Pontifice”. Za działalność w czasie wojny i wieloletnią pracę posiadał także Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyż Armii Krajowej. W 1995 roku Rada Miasta przyznała mu tytuł honorowego obywatela Olsztyna. Wyszkolił wielu olsztyńskich lekarzy.

Miał świadomość, że należy utrwalać historię narodu i własną. Jego wspomnienia dotyczące rywalizacji sportowej Mój wileński AZS ukazały się w książce Ryszarda Wryka Sport akademicki w relacjach i wspomnieniach w roku 2009. Relacja doktora z okresu wojny, działalność w Oszmianie i Holszanach opublikowana została w 1997 roku w książce Wiktora Snastina Inspektorat F. Kilkunastostronicowy maszynopis Wspomnienia o lekarzach i służbie zdrowia w Kałudze przygotował w 2001 roku i przekazał do Ośrodka Karta w Warszawie. Jeden z rozdziałów książki Tadeusza Matulewicza Wileńskie Rodowody wydanej w 2005 roku poświęcony został również Mieczysławowi Pimpickiemu. Podobnie w publikacji Jana Zygmunta Trusewicza Wileńskie tradycje olsztyńskiej chirurgii z 2020 roku. Jest także bohaterem krótkiego filmu przygotowanego przez młodzież Zespołu Szkół w Dobrym Mieście w ramach konkursu „Żołnierze w służbie historii”. Utrzymywał kontakty ze środowiskiem lekarskim wilnian, środowiskami żołnierzy wileńskiej Armii Krajowej. Powracał do miejsca swojego narodzenia i młodości. Podróżował regularnie do grobu ojca na Rossie w ukochanym Wilnie. Kiedy po powrocie z Kaługi dowiedział się, że dr August Leger przebywa w Kamieniu Pomorskim praktycznie bez środków do życia, zorganizował jego przeprowadzkę do Lidzbarka Warmińskiego. Nestor oszmiańskich lekarzy został wówczas zatrudniony w charakterze konsultanta i resztę życia spędził w otoczeniu bliskich mu osób.

W roku 2010 Rada Miasta Olsztyna nadała nazwę jednej z ulic imienia Mieczysława Pimpickiego. W 2023 roku Blokowi Operacyjnemu Miejskiego Szpitala Zespolonego w Olsztynie przy ul. Niepodległości 44 także nadano imię dr. Mieczysława Pimpickiego.

Zmarł 11 marca 2008 roku. Pochowany został na olsztyńskim cmentarzu przy ulicy Poprzecznej, gdzie spoczywa wraz z żoną Janiną oraz matką Michaliną.

Grób rodzinny Pimpickich na cmentarzu w Olsztynie, fot.: screenshot z filmu pt. „Biały – porucznik Mieczysław Pimpicki” na Youtube.com

 Znadniemna.pl za Tomasz Klejdo/Kresowy Serwis Informacyjny, na zdjęciu: Mieczysław Pimpicki, jako student Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, październik 1933 rok, Źródło: kopia ze zbiorów Litewskiego Centralnego Archiwum Państwowego

0 Comments

Bohater dzisiejszej publikacji Mieczysław Pimpicki był wybitnym lekarzem, chirurgiem, pionierem medycyny sportowej, oficerem Armii Krajowej, a od 1995 roku - trzecim honorowym obywatelem Olsztyna, dzisiaj - jednym z kilkudziesięciu, obok między innymi św. Jana Pawła II, któremu tę godność nadano w 2004 roku. Dzisiaj Mieczysław Pimpicki,

Konkursy i ogłoszenia, Kultura, Z-SUPERNEWS

The Voice of Polonia – konkurs dla tych, którzy kochają śpiewanie i mieszkają za granicą. Poniżej przekazujemy komunikat organizatorów dotyczący naboru. Termin zgłoszeń upływa 22 września.

Czujesz, że urodziłeś się z mikrofonem w ręce, a nie miałeś jeszcze okazji tego udowodnić? A może przeciwnie, masz już pierwsze sukcesy za sobą i szukasz kolejnych doświadczeń? Zakochałeś się w polskiej piosence na wakacjach? A może-gdy ogarnie Cię nostalgia-wyciągasz z półki swoją ulubioną płytę z czasów młodości, z którą związanych jest tyle wspomnień? Mówisz dobrze po polsku chociaż w Polsce nie mieszkasz? A może tylko fascynuje Cię ten „szeleszczący” język?

Jeśli chociaż na jedno z tych pytań Twoja odpowiedź brzmi „tak”  konkurs wokalny „The Voice of Polonia” www.thevoiceofpolonia.eu jest dla Ciebie. W tym roku ogłaszamy czwartą edycją międzynarodowego konkursu polskiej piosenki.

Do 22 września nadeślij swoje dwa nagrania i wypełnij formularz zgłoszeniowy na naszej stronie https://www.thevoiceofpolonia.eu/karta-zgloszeniowa/ .

Spośród zgłoszonych kandydatur profesjonalne jury wybierze 32 uczestników, którzy zostaną zaproszeni do drugiego etapu konkursu czyli przesłuchań na żywo w Brukseli 13 października. Spośród tych wokalistów jury wyselekcjonuje szczęśliwą ósemkę, która weźmie udział w wielkim finale w Brukseli. W poprzednich edycjach Konkursu w skład jury wchodzili Anna Maria Jopek, Marek Piekarczyk, Maria Sadowska oraz Janusz Radek.

Konkurs wspiera również Stowarzyszenie Artystów Wykonawców SAWP, które funduje osobną nagrodę w wysokości 1000 €. Jest więc o co walczyć. A zatem do usłyszenia…

Znadniemna.pl/gov.pl

 

0 Comments

The Voice of Polonia - konkurs dla tych, którzy kochają śpiewanie i mieszkają za granicą. Poniżej przekazujemy komunikat organizatorów dotyczący naboru. Termin zgłoszeń upływa 22 września. Czujesz, że urodziłeś się z mikrofonem w ręce, a nie miałeś jeszcze okazji tego udowodnić? A może przeciwnie, masz już

Widget Image
Connect with:
© Znadniemna.pl
Przejdź do treści