HomeStandard Blog Whole Post (Page 14)

…i absolutną rekordzistką pod względem liczby znajdujących za kratami pracowników mediów w stosunku do liczby mieszkańców kraju.

Takie dane znajdujemy w tegorocznym raporcie międzynarodowej organizacji dziennikarskiej „Reporterzy bez granic”.

Według stanu na 1 grudnia 2023 roku w całym świecie za kratami znajduje się 521 pracownik mediów, czyli o 48 mniej, niż przed rokiem.

Niechlubne pierwszeństwo wśród państw, karnie prześladujących dziennikarzy, trzymają Chiny (121 więzionych pracowników mediów). Drugi wynik w tej kategorii utrzymuje, dyktatorska, rządzona przez juntę wojskową Mjanma (68 trzymanych za kratami przedstawicieli środków informacji masowej) . I wreszcie trzecie miejsce w tym haniebnym rankingu utrzymuje rządzący Białorusią dyktatorski reżim Łukaszenki (39 uwięzionych dziennikarzy, siedem więcej niż rok temu).

Ciekawe, że reżim Łukaszenki wyprzedza nawet wojskowych Mjanmy pod względem liczby prześladowanych przedstawicielek mediów. W białoruskich więzieniach jest ich 10. Więcej dziennikarek przebywa tylko w więzieniach Chin (14).

Reżim Łukaszenki, rządzący dziewięciomilionowym krajem, jest jednak bezwzględnym rekordzistą pod względem liczby więzionych dziennikarzy w stosunku do liczby mieszkańców kraju, którego są obywatelami. Wystarczy przypomnieć, iż w Chinach mieszka 1,411 miliarda ludzi (na 121 uwięzionych dziennikarzy), a Mjanma liczy 55,5 miliona mieszkańców ( na 68 odizolowanych od społeczeństwa przedstawicieli mediów).

Na tle łukaszenkowskich „osiągnięć” w zakresie prześladowaniu mediów przystojnie wygląda nawet prowadzący okrutną, także propagandową, wojnę przeciwko Ukrainie, reżim rosyjskiego zbrodniarza Władimira Putina. Pod jego rządami do rosyjskich więzień trafiło jak dotąd 28 pracowników mediów.

Znadniemna.pl na podstawie Raport organizacji „Reporterzy bez granic”

…i absolutną rekordzistką pod względem liczby znajdujących za kratami pracowników mediów w stosunku do liczby mieszkańców kraju. Takie dane znajdujemy w tegorocznym raporcie międzynarodowej organizacji dziennikarskiej „Reporterzy bez granic”. Według stanu na 1 grudnia 2023 roku w całym świecie za kratami znajduje się 521 pracownik mediów, czyli

Szybkimi krokami zbliżają się Święta Bożego Narodzenia. Kojarzą się one przede wszystkim z porządkiem, tym dosłownym, panującym w domu, ale również z tym wewnętrznym – duchowym. To dobry czas, żeby sobie wszystko poukładać i przypomnieć o tradycjach, przodkach oraz pomyśleć o przyszłości. Chyba nie ma ważniejszej, bardziej znanej tradycji świętowania, która łączyłaby rodziny, a także nieznajomych ludzi, niż tradycja obchodów Świąt Bożego Narodzenia.

Uroczystość Bożego Narodzenia wprowadzono do kalendarza świąt kościelnych w IV wieku (pierwszą zachowaną wzmianką wskazującą na istnienie publicznych celebracji liturgicznych święta narodzin Chrystusa jest notatka w dziele Chronograf z 354 roku, znajdującym się obecnie w zbiorach Biblioteki Watykańskiej). Dwieście lat później ustaliła się znany nam zwyczaj wieczornej kolacji, zwanej wigilią (łac. czuwanie). Wieczerza wigilijna jest niewątpliwie echem starochrześcijańskiej tradycji wspólnego spożywania posiłku, symbolizującego braterstwo i miłość między ludźmi.

W Polsce Wigilię zaczęto obchodzić wkrótce po przyjęciu chrześcijaństwa, choć na dobre przyjęła się ona dopiero w XVIII wieku. Polska Wigilia to jedna z tradycji, dzięki której naród bez państwa przetrwał i doczekał się wolności. Stół wigilijny zastawiony potrawami zawsze odzwierciedlał zwyczaje i tradycje.

Święta Bożego Narodzenia, nazywane też Godami, to święta bardzo rodzinne. Polacy na Białorusi, jak i na całych Kresach Wschodnich, zawsze obchodzili i obchodzą je zgodnie z tradycjami, przekazywanymi z pokolenia na pokolenie.

Na Kresach niektóre zwyczaje są takie same, jak w Polsce

Dzień 24 grudnia kresowe kobiety zwykle spędzały w kuchni, przygotowując wieczerzę wigilijną, zaś mężczyźni byli zajęci inną ważną czynnością, traktowaną nieomal jak rytuał. Zgodnie z powszechnym obyczajem, nie tylko kresowym, udawali się oni na polowanie wigilijne, które trwało do pierwszego ubitego zwierza – „do pierwszej krwi”, po czym składało się dziękczynienie za pomyślne łowy i życzyło udanych polowań w nadchodzącym roku.

Dziewczyny tymczasem tarły mak na Wigilię, aby rychło wyjść za mąż. Jeśli w Wigilię ktoś płakał to wierzono, że będzie płakał do następnych świąt. W wieczór wigilijny nie wolno było prząść, szyć ani pracować ostrymi narzędziami. Nie wolno było się kłócić i trzeba było uregulować wszystkie długi, również moralne.

Z pierwszą gwiazdą zaczynała się wieczerza. Zanim ugruntował się zwyczaj stawiania choinki, sporządzano stroiki z iglastych gałązek lub zwieszano z sufitu ścięte wierzchołki choinek, tzw. podłaźniczki.

Zielone gałązki, a potem choinki dekorowano szyszkami, orzechami, rajskimi jabłuszkami, piernikami z dziurką, ozdobami wykonanymi ze słomy. Szklane malowane bombki były wielką rzadkością i pojawiały się tylko w najbogatszych domach. W II połowie XIX wieku, w okresie popowstaniowym, rozpowszechnił się zwyczaj dekorowania choinek łańcuchami ze słomy i bibułek lub kolorowych papierów, symbolizujących zniewolenie narodu pod zaborami. Mieszkająca we Wrocławiu kresowianka Bożena Słupska opowiada: „Wszystkie świąteczne tradycje przekazała mi moja mama – urodzona na Polesiu Halina Ostrowska. Ozdoby choinkowe robiliśmy sami – łańcuchy z bibułki, papierowe koszyczki, do których wkładaliśmy orzechy laskowe, suszone jabłuszka, a także pierniczki, które się piekło dużo wcześniej i farbowano sokiem z buraków”.

Kresowa tradycja głosi, że choinkę rozbieramy dopiero drugiego lutego, czyli w Święto Matki Boskiej Gromnicznej. Tradycyjnymi ozdobami domu w okresie Świąt są: stroik i szopka, często robione własnoręcznie bądź przekazywane od starszego pokolenia młodszemu. Stół przykrywano białym lnianym obrusem. W polskich rodzinach na Białorusi widziałam obrusy, mające prawie sto lat. Pod obrusem kładziono siano. I nie była to czynność jedynie symboliczna! Dosłownie cały stół zostawał pokryty cienką warstwą siana, a niekiedy jeszcze po obrusie rozsypywano ziarna pszenicy.

W południowej części Kresów sianem wyściełano również podłogę w pomieszczeniu, w którym spożywano wieczerzę wigilijną. Uroczysta zastawa stołowa ,wyciągana raz do roku, również dodaje powagi i niepowtarzalnego uroku tej wyjątkowej kolacji, podczas której na stole palą się świeczki, a leżący na talerzyku opłatek zajmuje centralne miejsce na stole.

Na czortów i biesów – diduch

Na wsi przygotowywano jeszcze specjalny zbożowy snopek, zwany diduchem (czyli dosłownie –          dziadem). To stara tradycja wywodząca się jeszcze z czasów przedchrześcijańskich, później „ochrzczona” przez Kościół i przyswojona przez Polaków-Kresowiaków. Diduch to wyjątkowy bukiet ułożony z kłosów różnych gatunków zbóż, pierwocin żniw, często przystrajany jeszcze zasuszonymi kwiatami i, jeśli takowe były pod ręką, kolorowymi wstążkami. Diducha stawiano w sieni, blisko drzwi, aby strzegł wejścia do domu przed czortami, biesami i czadami, czyli złymi duchami. Trzymano go tam aż do Święta Trzech Króli, a potem uroczyście palono.

Współczesny diduch, jako ozdoba we Lwowie, fot.: Wikipedia.org

Aby zapewnić dobre i bogate zbiory zarówno w izbie wiejskiej jak i w salonie ziemiańskiego pałacu stawiano snopy zboża.

Znany polski dziennikarz, aktor i poeta Artur Andrus, którego rodzina pochodzi z Kresów, w rozmowie z dziennikarką Ewą Gil-Kołakowską opowiedział, że kiedy był dzieckiem i obchodził Wigilię z dziadkami, w rogu pokoju zawsze stał sporych rozmiarów stóg siana. „Dla nas, dzieci, to była wielka radocha, po kolacji mogliśmy po nim skakać i szaleć do woli”- wspominał.

Odzwierciedleniem zamożności kresowego domu była liczba przygotowanych potraw: u chłopów – 7, u średniozamożnej szlachty – 9, u bogatej szlachty – 11, u magnatów – 13. Dbano o to, by liczba potraw była nieparzysta, natomiast liczba biesiadników przy stole odwrotnie – parzysta. Wierzono bowiem, że nieparzysta liczba osób wróży śmierć jednej z nich. Typowo polskim zwyczajem jest to, że wszystkie potrawy wigilijne mają być postne.

Polaka poznasz po tym, czy dzieli się opłatkiem

Przed rozpoczęciem posiłku gospodarz domu czytał Ewangelię o Narodzeniu Pańskim. Następnie biesiadnicy dzielili się opłatkiem i składali sobie nawzajem życzenia. Opłatkiem należało podzielić się z każdą osobą obecną przy stole, nie wolno było nikogo pominąć.

Zwyczaj dzielenia się opłatkiem jest typowo polski –można po nim rozpoznać Polaka we wszystkich zakątkach świata. Na Kresach Lwowskich, podobnie jak na Podhalu, opłatek smarowano miodem. Przy czym gospodarz domu dzielił się opłatkiem nie tylko z domownikami, lecz także ze zwierzętami: końmi, krowami i całym inwentarzem; zwierzętom zanoszono tylko kolorowe opłatki. Po złożeniu życzeń zasiadano do wieczerzy.

Wśród serwowanych dań panowała różnorodność. Na stole wigilijnym musiały znaleźć się płody rolne i leśne oraz to, co pływa w wodzie. Przyrządzano więc potrawy z grzybów, orzechów, miodu, kasz, roślin strączkowych i oleistych, zbóż, jarzyn, owoców i oczywiście z ryb. Wigilijne potrawy to w wielu domach tradycja, przechodząca z pokolenia na pokolenie.

Kutia – królową wigilijnego stołu

Tradycyjną potrawą wigilijną Polaków na Białorusi jest kutia. Przyjmuje się, że im bogatsza jest kutia (smaczniejsza i bardziej syta) tym większy urodzaj i dostatek w rodzinie. Polka z Mińska Anna Malinowska opowiada: „Moja babcia, która urodziła się i mieszkała koło Wiszniowa na terenie RP, robiła kutię z ugotowanej do miękkości pszenicy obijanej (czyli ziarno pszeniczne w całości – aut.), dodawała utarty mak, orzechy, rodzynki i miód. Kutię, przybraną opłatkiem, podawano na zimno. Im starsza i dłużej trzymana na chłodzie – tym lepsza. Były też łamańce, czyli kruche ciastka pieczone na blasze. Jeszcze babcia robiła owsiany kisiel i kompot z suszonych owoców”. Inna Polka z Mińska Maria Rewucka opowiada z kolei: „Moja mama robiła kutię z kaszy perłowej lub ryżu z rodzynkami. I koniecznie musiał być barszczyk z uszkami oraz inne przysmaki. Nasza rodzina była duża, żyliśmy bardzo skromnie, więc czasami w domu było bardzo mało jedzenia, ale na Boże Narodzenie przysmaki musiały być! I zawsze zapraszaliśmy do siebie kogoś samotnego” – opowiada Maria Rewucka, była kierowniczka zespołu „Młode Babcie” i nauczycielka języka polskiego w PSS przy ZPB. Mieszkająca w Polsce kompozytorka, poetka i piosenkarka z Mińska Marina Towarnicka opowiada, jak trafił do niej przepis kolejnego tradycyjnego dania wigilijnego: „Przepis wigilijnego karpia faszerowanego dostałam od mojej teściowej. Był przekazywany w rodzinie męża przez wiele pokoleń. Niestety teściowa już nie żyje, ale ja staram się pielęgnować przekazane przez nią polskie tradycje, również w kuchni. Ostatnio, prawie udało mi się zrobić tak samo smacznego karpia, jak robiła ona”.

Stół wigilijny, fot.: Marta Tyszkiewicz

Typowymi kresowymi daniami wigilijnymi są też zupa grzybowa, z łazankami lub bez, różne kluski i pierogi, omaszczone olejem lnianym, gołąbki z ziemniaczanym farszem, pierogi z kapustą, grzybami, czasem owocami, gołąbki z ryżem i marchewką, kasza z grzybami, drożdżowe i słodkie racuchy smażone przeważnie na lnianym oleju, pampuszki, kołacze, sałatka z ogórków, kapusty i cebuli, bliny, faszerowane buraki, wędzone jabłka i śliwki, kapusta gotowana z olejem lnianym lub bardzo popularny groch z kapustą, śledzie w oleju i ze śmietaną, ryby w różnej postaci – smażone, pieczone, w galarecie oraz szczupak faszerowany, zupa rybna z farszem, szczupak na szaro w sosie z cytryną i rodzynkami, okonie posypane jajami, oblane masłem, szczupak na żółto, zimny, w całości, z szafranem i rodzynkami, karp cały na zimno w rumianym sosie z rodzynkami, pasztet z chucherek we francuskim cieście, lin w galarecie, karasie smażone z czerwoną kapustą.

Prawdopodobnie ulubioną potrawą wigilijną Adama Mickiewicza, jak wspominała jego córka Marysia, był szczupak po żydowsku. Na Kresach Wileńskich na stole wigilijnym nie mogło zabraknąć rolmopsów śledziowych na sposób wileński, smażonych śledzi, a uszka do barszczu były nie gotowane, lecz smażone. Podawano również grzyby w cieście, a na deser do wigilijnego kompotu – pierniki i makowce.

Z kuchni kresowej pochodzi też wigilijny kulebiak. Jest to pieczony duży pieróg, który na wigilię nadziewany jest kapustą z grzybami. Bardzo popularna na Kresach była również zupa migdałowa lub cytrynowa, zazwyczaj przyrządzana na maśle. Samych receptur na pasztety na Kresach było ponad trzysta. W zbiorach Muzeum Kresów Wschodnich w Kuklówce Radziejowickiej można znaleźć oryginalne pierwsze wydania książek kucharskich ze Lwowa z tymi przepisami, w tym pierwszą na świecie kucharską książkę jarską, powstałą właśnie na Kresach i inspirowaną wigilijnymi zwyczajami kulinarnymi.

Pochodzący z Kresów znany polski aktor Andrzej Grabowski w książce Ewy Gil-Kołakowskiej „Opowieści bielsze niż śnieg” wspomina:

„Wiem, że w innych domach na Wigilię jest czerwony barszcz z uszkami albo grzybowa. U nas była zupa rybna, taka, jaką opisała w jednej z pierwszych książek kucharskich Maria Ochorowicz-Monatowa. Przepisy zaczynały się od słów: „Weź kopę jaj i niech dziewki trą”(…) No więc w tamtej książce kucharskiej Monatowa twierdziła, że najszlachetniejszą zupą na Wigilię jest zupa rybna i w domu rodziców właśnie taką zupę się jadało. Przepis trochę zmodyfikowano, bo dziewek chętnych do pomocy nie było. Wszystko przygotowywały wspólnie mama z ciocią Zosią, która pieszo przywędrowała z Wołynia, uciekła przed pogromem. Poza zupą rybną był karp pieczony i w galarecie, łazanki z kapustą i kapusta z grzybami, kluski z makiem i kompot z suszu. Po kolacji ojciec wyciągał skrzypce i całą rodziną śpiewaliśmy kolędy.”

„U nas w domu, – opowiada z kolei Bożena Słupska, mieszkająca we Wrocławiu, a urodzona w styczniu 1939 roku w Jarówce koło Prużany – mama na Wigilię zawsze robiła „pierog” z farszem z kapusty i grzybów, szczupaka, kutię. Pamiętam, że orzechy zbieraliśmy w lesie, laskowe, a rodzynki były w paczkach UNRRA, które od czasu do czasu dostawaliśmy z bratem w szkole. Ale najważniejsze było dodatkowe nakrycie dla nieznajomego gościa. I zawsze wspominaliśmy tatę (ojciec pani Bożeny Tomasz Ostrowski jest ofiarą zbrodni katyńskiej, o czym córka się dowiedziała dopiero w latach 90.- aut.). Pod koniec lat 90. poznałam dokładnie w dniu świąt kilku studiujących we Wrocławiu młodych Polaków z Białorusi i Kazachstanu. Nie mieli możliwości w święta być ze swoją rodziną, więc zabrałam ich do siebie, można powiedzieć, że byli tamtymi nieznajomymi gośćmi, z którymi podzieliłam się opłatkiem, jak uczyła mnie moja mama” – opowiada była Kresowianka.

Miejsce dla nieobecnych

Podczas posiłku zawsze tradycyjnie wspominamy tych, którzy zmarli w danym roku i których dusze towarzyszyły nam w czasie wieczerzy. Pochodzący z Kresów poeta Wincenty Pol w „Pieśni o domu naszym” (1866, Lwów) tak opisywał ten zwyczaj:

„A trzy krzesła polskim strojem

Koło stołu stoją próżne:

I z opłatkiem każdy swoim

Idzie do nich spłacać dłużne:

I pokłada na talerzu

Anielskiego chleba kruchy;

Bo w tych krzesłach siedzą duchy,

Co z ojczyzną są w przymierzu.

My ich widziem, oni siedzą

Razem z nami tu za stołem;

Bo o dniu tym w sercu wiedzą –

Więc go święcą z nami społem.

Nikt nie pyta o kim mowa,

Wszyscy wiedzą co się święci

I dla kogo serce chowa

Wierną pamięć, w tej pamięci –

Łzą się uczta rozpoczyna –

Niemo liczy się drużyna

Ze strat wszystkich, z lat ubiegłych,

Z nieobecnych i poległych:

Jak mgła czarna tak przechodzi

Myśl tej wielkiej męki ducha;

Ale Bóg się w ziemi rodzi,

Więc powraca znów otucha:

Że więźniowi drzwi otworzą,

Że wygnaniec przetrwa mękę;

I że tułacz z wolą Bożą

Poda jeszcze wszystkim rękę.”

Przy wigilijnym stole zostawiamy puste nakrycie dla nieobecnych bliskich albo dla niespodziewanych gości, fot.: raciborz.com.pl

Z uwagi na obecną sytuację polityczną za wschodnią granicą Polski słowa te stały się niezwykle aktualne dla wszystkich Polaków z Kresów, zarówno tych z ciemiężonej przez dyktatorski reżim Białorusi, jak też tych z walczącej o wolność i godność z rosyjskim imperializmem Ukrainy.

 Czas kolęd…

Po skończonej wieczerzy, podczas której należało spróbować każdej potrawy, aby zapewnić sobie dostatek w nadchodzącym roku, następował czas śpiewania kolęd.

Warto przypomnieć, że Franciszek Karpiński, twórca przepięknej kolędy „Bóg się rodzi…”, pochodził z Kresów. Urodził się w Hołoskowie (obecnie – Ukraina), a żywota dokonał w Chorowszczyźnie koło Wołkowyska na obecnej Białorusi.

Kolędy mają wiele zwrotek, niegdyś znano i śpiewano ich znacznie więcej niż obecnie. Marina Towarnicka opowiada: „Mamy we Wrocławiu tradycję śpiewania kolęd w różnych językach. Nasz zespół „Wspólna Wędrówka” często je wykonuje w pobliskich kościołach. Zapraszamy do siebie wszystkich znajomych Polaków z Kresów, żeby cieszyć się śpiewem tych niezwykle pięknych piosenek”.

„Moja mama Halina Ostrowska świetnie śpiewała kolędę, której nauczyła się przed wojną w domu, na Polesiu w okolicach Pińska – „Bracia patrzcie jeno”. Do tej kolędy potrzebne są męskie głosy. W domu rodzinnym mama śpiewała z braćmi. Ale po wojnie już tylko sama i daleko od rodzinnego Polesia, ponieważ mieszkaliśmy w Szklarskiej Porębie.” – opowiada Bożena Słupska.

W wielu domach przestrzegano zasady, że prezenty można wyciągać spod choinki dopiero po odśpiewaniu co najmniej kilku kolęd.

…i prezentów

Z prezentami też wiązały się różne tradycje: w niektórych domach dostawały je tylko dzieci, a w innych również dorośli; często do dobrego tonu należało, aby upominki wykonać samodzielnie; czasem prezenty leżały pod choinką i przez całą wieczerzę przyciągały wzrok biesiadników, a czasem przynosił je Święty Mikołaj. Wspominając swoją pierwszą powojenną Wigilię na Ziemiach Odzyskanych (1945) kresowianka Bożena Słupska powiedziała, że w ich rodzinie Święty Mikołaj dawał prezenty 6 grudnia, a na Boże Narodzenie to robił „aniołek”. „Miałam prawie siedem lat i wtedy dostałam swoją pierwszą w życiu lalkę”.

Po skończonej wieczerzy wigilijnej, która dla wielu dorosłych była jedynym posiłkiem tego dnia, wszyscy udawali się na Pasterkę. „W Mińsku do lat 90. kościołów nie było, więc na Pasterkę długo jechaliśmy z przesiadką do stacji Usza, tam w miasteczku Krasnoje był kościół, – opowiada Maria Rewucka. – Był jeszcze kościół w Rakowie, ale zimą tam było trudno dojechać. Zawsze to było wieczorem, po pracy rodziców, ponieważ w Związku Radzieckim ani 24, ani 25 grudnia nie był dniem wolnym od pracy.”

Kresowianka Janina Sawicka pochodząca z Drohobycza (obwód lwowski) opisała, jak przed wojną spędzano Wigilię w jej domu: „W pokoju ustawiano choinkę, na stole pod białym obrusem rozkładano siano. Po podzieleniu się opłatkiem i odmówieniu krótkiego pacierza, siadano do stołu. Na stole musiało być 12 potraw. Przy każdym nakryciu leżał jeden ząbek czosnku i dopiero po zjedzeniu czosnku, symbolu zdrowia, przystępowano do świątecznej wieczerzy – dodaje. Wszystkie potrawy musiały być postne. Tradycyjnie podawano barszcz czerwony, uszka z grzybami, zupę grzybową, pierogi ruskie i z kapustą, kapusta z grzybami, karp smażony i ryba w galarecie, gołąbki z kaszą i grzybami. Na końcu podawano lekko schłodzoną „kutię”, była to pszenica z miodem, makiem i bakaliami. – Z kutią związana jest pewna tradycja – mówi Janina Sawicka. – Najstarszy z uczestników nabierał na łyżkę kutię, wychodził do siewni (przedpokoju -red.) i rzucał kutią o sufit. Jeżeli się przykleiła, to wróżyło szczęście temu domowi. Na świątecznym stole zawsze stały dwa wolne nakrycia – jedno dla osoby, która mogła się tego wieczoru pojawić. Takiemu przygodnemu gościowi nie można było odmówić. Drugie nakrycie dla bliskich, którzy już na zawsze odeszli. Każdy z uczestników kolacji, część swojej porcji wsypywał do tego talerza. Jeżeli w domu były zwierzęta, również z nimi dzielono się opłatkiem. Krążyła taka legenda, że zwierzęta w Wigilię mówią ludzkim głosem. W tym dniu również szło się na grób zmarłych i symbolicznie dzieliło się z nimi opłatkiem, zostawiając go na grobie. Oczywiście od domu do domu chodzili kolędnicy poprzebierani za różne postacie, począwszy od świętej rodziny, aniołków, pastuszków, królów i diabła, a skończywszy na śmierci z kosą (kostuchą)”.

Kresowe opowieści wigilijne

Aleksander Jełowiecki, szlachcic z dawnych Kresów Wschodnich, wspominał:

„Stoły wysłane sianem, przykryte obrusem jak śniegiem. Na stole w ogromnych srebrnych misach polewka migdałowa, na srebrnych podstawach ogromne szczupaki wysadzane przezroczystymi przysmakami, jakby drogiemi kamieniami, tam łamańce z makiem, tam kutia, dalej wykwintne łakocie i różne owoce, na środku złocisty kosz z cukrami, na koszu spoczął lecący aniołek i trzyma opłatki. Tak zastawiony stół na Wigilię czeka na gości, goście czekają na gospodarza, gospodarz czeka na pierwszą gwiazdkę”.

Kresowianka Maria Szyłkiewicz tak opisała. obchodzone przez nią Święta Bożego Narodzenia z 1933 roku:

„Jednym z najpiękniejszych dni mojego życia była Wigilia w domu rodziców mojego męża Gienka (Eugeniusza) u Michaliny i Józefa Szyłkiewiczów. Z kuchni roznosiły się zapachy gotowanych potraw wigilijnych, grzybów, barszczu, ryb, różnego rodzaju pierogów. W jednym garnku gotowała się kutia, przepyszne danie z pszenicy, maku, miodu i bakalii. W tym czasie ktoś ubierał pachnące drzewko przyniesione z lasu. Przed wieczerzą Tatko przynosił garść siana i kładł na stół pod śnieżnobiały obrus. Później ustawiałyśmy talerze, a na najbardziej ozdobnym talerzyku leżał opłatek. Gdy już wszystko było gotowe, stawaliśmy całą rodziną przy stole. Wspólnie mówiliśmy pacierz, a potem Tatko z Mamcią podchodzili do każdego z nas z opłatkami i dzielili się z nami. Po złożonych życzeniach można było zasiąść przy stole. Najważniejsze miejsce zajmowała Babunia Malwina, potem Rodzice i dzieci według kolejności wieku. Mnie z narzeczonym Gienkiem posadzono u szczytu stołu. Jedliśmy przygotowane potrawy, delektując się ich smakiem i wspominając tych, którzy odeszli. Najpierw był czerwony barszcz z uszkami gotowany na smaku z grzybów, bez żadnego mięsa. Potem był karp smażony i po żydowsku w galarecie. Następnie podawano pierogi ruskie z kapustą, także z suszonymi śliwkami. Na koniec podawano kutię. Po kolacji zaczynało się kolędowanie. Pierwszą kolędę intonował swoim pięknym tenorem Tatko, potem śpiewaliśmy wszyscy. Przed północą, kto nie był zmęczony, mógł wybrać się do kościoła na Pasterkę do Sokala. Trzeba było jechać saniami 6 kilometrów. Sunęło się po białym, skrzącym się śniegu, a dzwonki przy uprzęży koni brzmiały harmonijnym śpiewem, zakłócając nocną ciszę. Ten dźwięk – dzyń! dzyń!…głęboko zapadł mi w serce. Po Wigilii były święta Bożego Narodzenia. Spędzano je w gronie zaproszonych gości. Do stołu zasiadło około 40 osób, wśród nich państwo Obertyńscy z pobliskiego majątku z synem Edwardem, świeżo upieczonym podporucznikiem po szkole podchorążych we Włodzimierzu Wołyńskim. Mamcia pragnęła, aby było przyjemnie, nawet żeby tańczyć. Włodek grał na skrzypcach, a Danek (Bogdan) i Gienek mieli za zadanie obtańcowywać gości. Co jedliśmy? Różnego rodzaju wędliny domowej szkoły, różne pieczenie, mięso z zajęcy lub z sarny przyrządzane „na dziko”, indyk pieczony. Na koniec podawano herbatę i ciasta – mazurki i torty”.

Znana polska aktorka i piosenkarka Katarzyna Żak w książce Ewy Gil-Kołakowskiej opowiada:

„Nasz wigilijny stół łączy dwie rodziny i dwie tradycje. Rodzina Cezarego (Cezary Żak – znany polski aktor) pochodzi z Kresów. Jego mama przyszła na świat w Nowogródku. U nich jada się kutię, u nas babcia robiła kluski z makiem, więc na naszym wigilijnym stole są teraz i kluski, i kutia, którą zawsze robi mój mąż. To najlepsza kutia na świecie! Tradycja jest dla mnie bardzo ważna. Musi być biały obrus, siano, opłatek, świeczka, pusty talerz dla niespodziewanego gościa i dwanaście potraw. Najbardziej wzrusza mnie moment dzielenia się opłatkiem i składanie życzeń – głęboko wierzę w ich moc. Niezmiennie od lat całuję wtedy swoją mamę w rękę. Tak robiła też moja mama. Rodzinne spotkania dają poczucie jedności z bliskimi, uczą szacunku do starszych i porządkują życie. Dla mnie to bardzo cenne chwile, naprawdę wyjątkowe dni…”

Gody na Kresach zwykle świętowano do Trzech Króli. W tym czasie domy odwiedzali kolędnicy-przebierańcy, zwani także herodami – nosili ze sobą szopkę i przedstawiali jasełka. W podziękowaniu za kolędy i życzenia dawało się im tzw. szczodraki czyli nadziewane bułeczki lub rogaliki.

Obrzędy, rytuały i tradycje tych świąt, które były kultywowane na Kresach Wschodnich II RP, pozostały na terenach obecnych Białorusi, Litwy, Ukrainy. Wypędzani ze swoich „małych ojczyzn” Polacy zza wschodniej granicy znaleźli się w wielu różnych miejscach Polski, a nawet świata. Po tradycjach i potrawach wigilijnych poznawali oni, kto, z której części Kresów pochodził.

Zmuszono ich bowiem do opuszczenia rodzinnych domów, ale tradycje, które panowały w kresowych rodzinach, powędrowały z nimi w świat, szczególnie te wigilijne i Bożonarodzeniowe.

Marta Tyszkiewicz z Wrocławia

Wykorzystane źródła: https://wolyn.org/, https://archiwumkresowe.pl/, literackiekresy.blogspot.com, https://www.niedziela.pl/, Ewa Gil-Kołakowska. „Opowieści bielsze niż śnieg”, https://www.przymierzezmaryja.pl, https://sbc.org.pl/dlibra/publication/227937/edition/215441 i inne

Szybkimi krokami zbliżają się Święta Bożego Narodzenia. Kojarzą się one przede wszystkim z porządkiem, tym dosłownym, panującym w domu, ale również z tym wewnętrznym - duchowym. To dobry czas, żeby sobie wszystko poukładać i przypomnieć o tradycjach, przodkach oraz pomyśleć o przyszłości. Chyba nie ma

10 grudnia minęła druga już rocznica śmierci  śp. Włodzimierza Paca, wybitnego polskiego dziennikarza, wieloletniego korespondenta Polskiego Radia na Białorusi i w Rosji, człowieka, którego mieli okazję poznać chyba wszyscy Polacy Mińska, Grodna, Lidy i wielu innych miejscowości.

Za portalem Kresy24.pl pragniemy przypomnieć o Włodzimierzu Pacu, publikując wspomnienie, które napisał jego białoruski przyjaciel, znany grodzieński bard i showman Wiktor Szałkiewicz:

Niedawno oglądałem w TVP film pt. „Reset”. Dużo w nim archiwalnych materiałów z początku XXI wieku było. Na zdjęciu z konferencji prasowej  Radosława Sikorskiego w Moskwie w roku bodaj 2008, zobaczyłem siedzącego z mikrofonem w pierwszym rzędzie korespondenta Polskiego Radia, młodego, rozentuzjazmowanego, zdrowego i żywego Włodzimierza Paca…

Mówią ludzie o niektórych, trochę bardziej przez Pana Boga szczęściem, fortuną,  czy powodzeniem obdarzonych osobnikach ludzkiego rodzaju;

„On to w czepku się urodził”, albo; „w koszuli go matka  na świat wydała”.

Włodzimierz Pac, Włodek, albo Wałodzia, jak  go różnie nazywaliśmy, urodził się chyba z mikrofonem w ręku.

Chociaż wątpię, żeby w jego rodzinnych Knyszewiczach, fajnej cichej wiosce w pobliżu Sokółki, ktoś w latach 70. widział na własne oczy czy  trzymał w ręku prawdziwy profesjonalny mikrofon. Ale może jakiś przypadkowy korespondent PR Białystok  zabłądził w te strony, albo materiał pilnie z życia polskiej prowincji trzeba było nagrać, i stanął na drodze i przechodniów rozpytywał, a mały Włodek, szedłszy do domu, przystanął, zapatrzył się na przybysza i jego instrumentarium, i pomyślał sobie: ”Jak będę duży, to i ja będę w radiu pracował!”.

Poznaliśmy się dawno, nawet okoliczności już nie pamiętam, może w Olsztynie, może w Białymstoku, a może to w podbiałostockim Gródku było, na jakiejś kolejnej białoruskiej albo polskiej młodzieżowej imprezie. Włodek miał już wtedy mikrofon w ręku.

I wyglądał Pac super, taki zawsze pogodny, dobroduszny, pięknolicy, z kupą kędziorów na głowie, ot, początkujący radiowiec.

Podchodził do interesującej go osoby, szeroko się uśmiechał i prosił o parę zdań w tym lub innym temacie. Szczery uśmiech Paca robił swoje – nikt mu odmawiał, godzili się wszyscy. A wtedy  Włodek delikatnie brał „ofiarę”  pod rękę i uprowadzał w jakieś ciche, ustronne miejsce. Za parę godzin Pacowa relacja szybciutko się rozlewała się po falach PR Białystok albo PR Warszawa.

W jaki sposób w epoce przed internetowej przekazywał to do Centrali – zagadka. Lubił swój zawód, i chyba o innym nie myślał. Że był Radiowcem z powołania, widzieli wszyscy, wszak wykonywał swój zawód z sercem.

Tak się stało, że byłem świadkiem budowania przez Włodka jego własnej rodziny. Już w Mińsku, pracując tam jako korespondent PR na Białorusi poznał fajną dziewczynę, Tatianę, i postanowił się z nią ożenić. Ja, nieco już doświadczony fachowiec w weselno-organizacyjnych sprawach, zaoferowałem swoją pomoc.

I wymyśliliśmy nie lada imprezę!

To było na jesieni…

Przekonałem dziewczyny ze studia filmowego „Białoruśfilm”, żeby wypożyczyły Pacowi na ceremonię ślubu autentyczny paradny mundur generalski a’la osiemnaste stulecie. I był, biały, z fałdami, orderami i epoletami. Panna młoda też cała w bieli, w jakiejś cudnej koronkowo-falbankowej misternej sukni. Ślub cerkiewny odbył się w Kołoży, stojącej nad brzegiem siwego ojca-Niemna najstarszej cerkwi prawosławnej w Grodnie, ponoć z XII wieku.

I to trzeba było zobaczyć!!!

Oszołomione babcie około cerkiewne oczom swym nie mogły uwierzyć i po stokroć nas rozpytywały: „A kto to ślub bierze? Jenerał? Może z Moskwy?”

Po ceremonii z Batiuszką Andrzejem, chórem i świecami, para młoda wsiadła do wynajętej za dwadzieścia dolarów motorówki na krótki rejs Niemnem, a profesjonalny operator  Wołodia Andronow, siedząc w łódce z nowożeńcami moment ten filmował.

Następnie pojechaliśmy do Sokółki, żeby zawrzeć w miejskim urzędzie ślub cywilny. Musiała ta cała kawalkada przekroczyć granicę białorusko-polską. Ale żaden był to problem, pomógł ówczesny konsul generalny RP w Grodnie i zarazem fajny człowiek, Mariusz Maszkiewicz. Od opisywania szczegółów się powstrzymam, ale stosunki polsko-białoruskie układały się wtedy jak najlepiej.

Zdumieni białoruscy  pogranicznicy, potem celnicy, patrzyli jak z dip- samochodu wysiada dostojnik w niesamowicie pięknym mundurze i grzecznie podaje rączkę swojej towarzyszce podroży. Słowem, było w Pacu coś szarmanckiego od tych, dawniejszych Paców.

Potem przyszła kolej na zdumienie funkcjonariuszy i celników z polskiej strony. Jakoś gładko to poszło (nie to co teraz), przekroczyliśmy granicę w Kuźnicy i pojechaliśmy do USC w Sokółce, a potem na kolacjo-libację do knajpy w Białymstoku.

Zebrała się w kawiarni wieczorem cała dostojna intelektualna białostocka socjeta, Golińscy, Maksymiukowie, Piekarscy, Wawrzeniukowie, sporo było  toastów za zdrowie młodej pary, za gładką drogę życia, za szczęście, tylko kieliszeczki podano maluteńkie. Takie w dziewiętnastym stuleciu w carskiej Rosji nazywano „mucha” (15 gramów), a człowiek, który używał napoju z niego, chodził „pod muchą”. Siedzieliśmy szczelnie męską zwartą kompaniją przy litrze „wyborowej”, minęła godzina, a nawet pół flaszki nie wypiliśmy!

Z rana – małe poprawiny, i ruszamy z powrotem na Białoruś, do Mińska Litewskiego, gdzie czekają na nas w sali bankietowej rodzice i krewni Tatiany. Znowu triumfalny przejazd  przez granicę, coraz częściej orszak weselny zatrzymuje się na popas przy okazyjnych krzakach i chmieli się, w wyniku czego spóźniamy się strasznie na około dwie godziny. A w Mińsku na Włodka i Tanię oczekuje z bukietem kwiatów sama Pani Ambasador Najjaśniejszej Rzeczypospolitej z Małżonkiem!

Pani Ambasador nieprzyzwyczajona, żeby oczekiwać na prostego dziennikarza, nawet o nazwisku  Pac. I kiedy NARESZCIE przyjechaliśmy, ona sucheńko pogratulowała Włodkowi z okazji udanej żeniaczki i odjechała. Najbardziej na rozczarowanego w tej sytuacji wyglądał jej małżonek… Chłop pewnie marzył, że nareszcie w porządnej kompaniji, uda mu się przy kielichu zapomnieć o dyplomatycznych troskach.

 A potem…

Włodek dużo pracował, nic nie uchodziło jego uwadze, żaden mały ale ważki problem. Fajnie mi było, siedząc we własnym domu we wsi Sałaty, obok najstarszego odcinka kolei „Petersburg- Warszawa”, usłyszeć na falach długich Polskiego Radia jego znajomy głos, relację krótką ale węzłowatą, i zawsze na końcu „Włodzimierz Pac. Polskie Radio. Mińsk”….

Często odwiedzał nasze miłe, stare Grodno, świętował tutaj nawet, w gronie najbliższych przyjaciół swoje pięćdziesiąte urodziny…

Po raz ostatni widzieliśmy się w Mińsku, zimą w jego mieszkaniu przy Komarowskim rynku. Mieszkał sam, żona z dzieckiem byli w Warrszawie. Szybko coś przygotował, nakrył do stołu, ale poprosił: „Wiktor, trzy minuty, ja muszę zrobić małą robotę”.

Usiadł przy komputerze, w mgnieniu oka nagrał jakąś kolejną wiadomość i przesłał ją mailowo do Warszawy.

A potem tylko smutna nowina, że jedenastego grudnia 2021 roku zmarł w Mińsku na zawał serca, przeżywszy lat 54..

Grób Włodzimierza Paca na cmentarzu w Samogrodzie koło Sokółki

Czasem, na jakichś kolejnych spotkaniach, Włodek wznosił toast za ołówek Józefa Stalina, którym Wódz Postępowej Ludzkości  nakreślił granice powojenne europejskie w taki sposób, że wieś Knyszewicze znalazła się na terytorium Polskiej Republiki Ludowej, a nie w Związku Radzieckim.

Święta prawda, stuprocentowa racja!..

Bo nie wiadomo, jak by się los Włodka potoczył, gdyby się urodził w dierewnie Knyszewiczi Sokulskogo rajona Biełostockoj obłasti BSSR.

 Znadniemna.pl za Wiktor Szałkiewicz/Kresy24.pl

10 grudnia minęła druga już rocznica śmierci  śp. Włodzimierza Paca, wybitnego polskiego dziennikarza, wieloletniego korespondenta Polskiego Radia na Białorusi i w Rosji, człowieka, którego mieli okazję poznać chyba wszyscy Polacy Mińska, Grodna, Lidy i wielu innych miejscowości. Za portalem Kresy24.pl pragniemy przypomnieć o Włodzimierzu Pacu,

Cztery lata temu przestało bić serce  generała Tadeusza Bieńkowicza, Polskiego Patrioty, Świadka i Twórcy Historii, Kresowiaka, którego życiorys stał się wzorem do naśladowania dla niejednego młodego Polaka na Kresach, zwłaszcza wywodzącego się ze środowiska polskiej młodzieży patriotycznej Lidy.  

Dzisiaj, w czwartą rocznicę śmierci generała Tadeusza Bieńkowskiego, pragniemy przybliżyć Państwu życiorys Bohatera.

Tadeusz Bieńkowicz urodził się 19 kwietnia 1923 roku w Lidzie w rodzinie Stanisława i Alicji z Balcerów.

Wychowywany w polskiej tradycji patriotycznej, po wybuchu II wojny światowej znalazł się wśród ochotników w baonie frontowym harcerzy w Lidzie. Od 1943 roku służył w Armii Krajowej na terenie Okręgu Nowogródzkiego. Przyjął pseudonim „Rączy”, pełnił funkcję dowódcy plutonu w dowodzonym przez Jana Borysewicza „Krysię” II batalionie 77. Pułku Piechoty AK. Jako zastępca dowódcy grupy szturmowej batalionu wspólnie ze swoim przełożonym Alfredem Fryze „Bezem” dowodził akcją odbicia więźniów w Lidzie, za co obaj dowódcy zostali uhonorowani Krzyżami Srebrnymi Orderu Virtuti Militari.

Tadeusz Bieńkowicz w młodości, fot.: szkaliemnarbutta.pl

Wspominając śp. generała Tadeusza Bieńkowicza wypada przypomnieć szczegóły akcji, za którą został on uhonorowany najwyższym odznaczeniem wojennym.

Akcja odbicia więźniów w Lidzie

Jesienią 1943 roku Armia Krajowa w rejonie Grodzieńszczyzny została znacznie osłabiona przez reżim okupacyjny. Niemcy, wykorzystując sieć donosicieli, dokonali aresztowania wielu żołnierzy podziemia. W więzieniu w Lidzie osadzono siedemdziesięciu z nich. Wśród aresztowanych znaleźli się: podporucznik Kazimierz Krzywicki „Wiesław”, zastępca komendanta „obwodu Lida Armii Krajowej (Bór)”, członkowie sztabu oraz podporucznik Komendy Głównej AK.

Dowództwo AK podjęło decyzję o ich uwolnieniu. Z uwagi na to, że w Lidzie stacjonował silny garnizon niemiecki (szacowany na 10.tys. żołnierzy), próbowano początkowo wykupić Polaków z więzienia, oferując niemieckim strażnikom wysoką łapówkę. Te starania nie przyniosły sukcesu, dlatego też podjęto decyzję o przeprowadzeniu ataku zbrojnego na miejsce odosobnienia. Na dowódcę akcji został wyznaczony ppor. Zenon Batorowicz „Zdzisław”, doświadczony żołnierz podziemia, adiutant komendanta Okręgu Nowogródek AK. Oddziałem szturmowym dowodził Alfred Fryze „Bez”, a jego zastępcą był nasz bohater Tadeusz Bieńkowicz „Rączy”.

Dzięki pozyskaniu do współpracy jednego ze strażników – Stanisława Królaka, akowcy zdobyli wiedzę o rozmieszczeniu pomieszczeń oraz trybie służby wartowników. Doświadczenia wcześniej przeprowadzonych akcji, np. rozbicia więzienia w Pińsku, wskazywały, że napad musi zostać przeprowadzony błyskawicznie i z minimalnym wykorzystaniem broni palnej.

Opracowano szczegółowy plan ataku, który pozwalał uzyskać zaskoczenie przeciwnika i uniknąć interwencji oddziałów niemieckich stacjonujących w pobliżu więzienia. Żołnierze AK dysponowali imienną listą 50 aresztowanych Polaków, znali numery cel, w których ich przetrzymywano oraz mieli do nich dorobione klucze. Niemcy w międzyczasie wycofali polski personel z terenu więzienia, ale Polakom udało się pozyskać do współpracy Białorusina o nazwisku Kruczko.

17 stycznia 1944 roku do Lidy dotarli żołnierze podziemia, którzy mieli stworzyć grupę szturmową. Grupa ta składała się z dziesięciu żołnierzy, w tym trzech z konspiracji lidzkiej, a siedmiu z II batalionu 77 pułku piechoty AK. Dwaj z nich, Alfred Fryze i Tadeusz Bieńkowicz, założyli mundury niemieckie, pozostali przebrali się w uniformy białoruskiej policji.

Przed atakiem postanowiono się posłużyć podstępem – za przekazanie paczki jednemu z więźniów strażnicy otrzymali łapówkę złożoną z piwa i żywności. W piwie znajdował się silny środek nasenny, który miał uśpić strażników na mniej więcej trzy godziny. Około godziny 23:00 pod bramę więzienia podeszli Fryze i Bieńkowicz. Ku ich zdziwieniu strażnicy nie zdradzali oznak senności. Polacy zdecydowali się kontynuować akcję. Wykorzystując fakt, że byli ubrani w niemieckie mundury podchodzili do strażników i kolejno ich obezwładniali. Umożliwiło to wejście na teren więzienia pozostałym członkom grupy, którzy doprowadzili do całkowitego opanowania obiektu. Żołnierze AK przystąpili do otwierania cel oraz rewidowania strażników i ustalania ich personaliów. Zidentyfikowano zastępcę komendanta więzienia Rosjanina Sorokina, który już wcześniej został skazany (za wyjątkowe bestialstwo) przez polski sąd podziemny na karę śmierci. Wyrok został wykonany na miejscu zatrzymania skazanego.

Korzystając z posiadanych kopii kluczy otwarto cele z więzionymi żołnierzami AK, udało się uwolnić 70 osób. Część z nich otrzymała zdobytą broń. Z wyzwolonych towarzyszy sformowana została kolumna marszowa, którą pod eskortą przebranych partyzantów, przeprowadzono ulicami Lidy.

Po drodze kolumnę próbował zatrzymać niemiecki oficer. Został bez namysłu zlikwidowany. Po przejściu ulicami miasta i sforsowaniu rzeczki Lidziejki Polacy znaleźli się poza Lidą. Tu zostali przejęci przez IV batalion 77 pp AK dowodzony przez ppor. Czesława Zajączkowskiego „Ragnera”.

Niemcy o napadzie na więzienie dowiedzieli się kilka godzin po jego zakończeniu i zniknięciu napastników oraz wyzwolonych więźniów. Za brawurową akcję dowódca i zastępca oddziału szturmowego otrzymali Krzyże Srebrne Virtuti Militari, a pozostali żołnierze zostali odznaczeni Krzyżami Walecznych i awansowani.

Skazany na karę śmierci

Po zakończeniu wojny i przedostaniu na terytorium Polski Tadeusz Bieńkowicz nie ujawnił się i do czerwca 1950 roku działał w konspiracji Ruchu Oporu Armii Krajowej.

Tadeusz Bieńkowicz, rys.: Fundacja „Łączka”

Aresztowany w 1950 roku przez UB w Gdańsku za działalność antykomunistyczną, został poddany wielomiesięcznym przesłuchaniom i torturom, a po procesie skazano go na karę śmierci, zamienioną na dożywocie.

W maju 1956 roku na mocy amnestii akowiec wyszedł na wolność. Zrehabilitowano go dopiero na początku lat 90., zaś torturujący Tadeusza Bieńkowicza funkcjonariusz Służby Bezpieczeństwa dopiero w 2005 roku stanął przed sądem, który wymierzył oprawcy karę dwóch lat więzienia.

W wolnej Polsce

Tadeusz Bieńkowicz doczekał się upadku w Polsce władzy komunistycznej, za walkę z którą był prześladowany. Po 1989 roku zaczął aktywnie działać w organizacjach, zrzeszających byłych akowców oraz ofiary komunistycznej władzy. Był współzałożycielem Polskiego Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego i Związku Armii Krajowej w Krakowie (1989 r.), członkiem Rady Honorowej Światowego Związku Żołnierzy AK i Stowarzyszenia Kawalerów Orderu Virtuti Militari. Pełnił obowiązki prezesa Związku Inwalidów Wojennych Oddziału Nowa Huta (lata 2007 – 2019) oraz Polskiego Związku Więźniów Komunizmu (lata 2010-2019), był sekretarzem Małopolskiej Rady Kombatantów i Osób Represjonowanych, członkiem Fundacji Muzeum Historii Armii Krajowej, współpracował z Towarzystwem Kultury Polskiej Ziemi Lidzkiej w Lidzie. Był współautorem publikacji pt. „Akcja na więzienie w Lidzie we wspomnieniach Tadeusza Bieńkowicza i opisie faktów i zdarzeń pokrewnych” ( wyd. Fundacja Muzeum Czynu Zbrojnego, 2009) i fundatorem cmentarza II batalionu 77 PP AK w Naczy na Białorusi.

W 2016 roku za wybitne zasługi w pielęgnowaniu pamięci o najnowszej historii Polski, Tadeusz Bieńkowicz odznaczony został Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

W 2018 roku Prezydent RP Andrzej Duda wręczył mu awans generalski.

2018 rok. Prezydent RP Andrzej Duda wręcza Tadeuszowi Bieńkowiczowi awans na stopień generała brygady, fot.: Jakub Szymczuk/KPRP

Cztery lata temu, 13 grudnia 2019 roku, w wieku 96 lat generał Tadeusz Bieńkowicz odszedł na Wieczną Wartę.

Udział w pogrzebie Bohatera wziął osobiście Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda. On też złożył w mediach społecznościowych publiczne kondolencje z powodu odejścia Patrioty.

Grób gen. Tadeusza Bieńkowicza na cmentarzu wojskowym przy ul. Prandoty w Krakowie, fot.: Wikipedia.org

„Ze smutkiem przyjąłem wiadomość o odejściu na Wieczną Wartę Generała Tadeusza Bieńkowicza. Żołnierz Niezłomny, kawaler Orderu Virtuti Militari. Nie lękał się ani niemieckich, ani sowieckich lanc i dział. Z honorem służył Bogu i Polsce. Cześć Jego Pamięci! RIP” – napisał Prezydent.

Znadniemna.pl na podstawie: Armiakrajowa-lagiernicy.pl. Prezydent.pl, Wikipedia.org

Cztery lata temu przestało bić serce  generała Tadeusza Bieńkowicza, Polskiego Patrioty, Świadka i Twórcy Historii, Kresowiaka, którego życiorys stał się wzorem do naśladowania dla niejednego młodego Polaka na Kresach, zwłaszcza wywodzącego się ze środowiska polskiej młodzieży patriotycznej Lidy.   Dzisiaj, w czwartą rocznicę śmierci generała Tadeusza

Prezydent Andrzej Duda powołał dzisiaj rano w Pałacu Prezydenckim Donalda Tuska na premiera, a także ministrów jego gabinetu.

W Pałacu Prezydenckim odbyła się  dzisiaj, 13 grudnia, uroczystość, podczas której prezydent Andrzej Duda powołał Donalda Tuska na premiera. Zaprzysiężeni zostali także ministrowie nowego rządu.

W skład Rady Ministrów, wybranej przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, powołano:

  • Władysława Kosiniaka–Kamysza – na urzędy Wiceprezesa Rady Ministrów i Ministra Obrony Narodowej
  • Krzysztofa Gawkowskiego – na urzędy Wiceprezesa Rady Ministrów i Ministra Cyfryzacji
  • Macieja Berka – na urząd Ministra – Członka Rady Ministrów
  • Adama Bodnara – na urząd Ministra Sprawiedliwości
  • Agnieszkę Buczyńską – na urzędy Ministra do spraw Społeczeństwa Obywatelskiego i Przewodniczącej Komitetu do spraw Pożytku Publicznego
  • Borysa Budkę – na urząd Ministra Aktywów Państwowych
  • Marzenę Czarnecką – na urząd Ministra Przemysłu
  • Andrzeja Domańskiego – na urząd Ministra Finansów
  • Agnieszkę Dziemianowicz–Bąk – na urząd Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
  • Jana Grabca – na urząd Ministra – Członka Rady Ministrów
  • Paulinę Hennig–Kloskę – na urząd Ministra Klimatu i Środowiska
  • Krzysztofa Hetmana – na urząd Ministra Rozwoju i Technologii
  • Marcina Kierwińskiego – na urząd Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
  • Dariusza Klimczaka – na urząd Ministra Infrastruktury
  • Katarzynę Kotulę – na urząd Ministra do spraw Równości
  • Izabelę Leszczynę – na urząd Ministra Zdrowia
  • Sławomira Nitrasa – na urząd Ministra Sportu i Turystyki
  • Barbarę Nowacką – na urząd Ministra Edukacji
  • Marzenę Okłę–Drewnowicz – na urząd Ministra do spraw Polityki Senioralnej
  • Katarzynę Pełczyńską–Nałęcz – na urząd Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej
  • Czesława Siekierskiego – na urząd Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
  • Tomasza Siemoniaka – na urząd Ministra – Członka Rady Ministrów
  • Bartłomieja Sienkiewicza – na urząd Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Radosława Sikorskiego – na urząd Ministra Spraw Zagranicznych
  • Adama Szłapkę – na urząd Ministra do spraw Unii Europejskiej
  • Dariusza Wieczorka – na urząd Ministra Nauki

Podczas uroczystości prezydent wskazał, że to bardzo ważny moment dla Polski ze względu na to, że rząd został wyłoniony przez Sejm.

– Chcę państwu pogratulować przede wszystkim tego, że zwyciężyliście państwo w procesie politycznym. Nie mieliśmy takiej sytuacji od 1989 roku – podkreślił prezydent.

– Przy wspaniałej, wielkiej frekwencji padło rozstrzygnięcie wyborcze, które dało zwycięstwo jednemu ugrupowaniu, ale proces polityczny wynikający z wyborów w istocie dziś zakończył się zwycięstwem innej części sceny politycznej – wskazał Andrzej Duda.

Jak podkreślił, jest to duże osiągnięcie koalicyjnych ugrupowań. „Gratuluję determinacji i zdecydowania, by walczyć w wyborach, osiągnąć jak najlepszy wynik i przede wszystkim wziąć w swoje ręce odpowiedzialność za polskie sprawy” – powiedział prezydent.

– Od dzisiaj tę odpowiedzialność za polskie sprawy dzierżymy wspólnie – zaakcentowała głowa państwa.

Znadniemna.pl na podstawie Prezydent.pl, fot.: Przemysław Keler/KPRP

Prezydent Andrzej Duda powołał dzisiaj rano w Pałacu Prezydenckim Donalda Tuska na premiera, a także ministrów jego gabinetu. W Pałacu Prezydenckim odbyła się  dzisiaj, 13 grudnia, uroczystość, podczas której prezydent Andrzej Duda powołał Donalda Tuska na premiera. Zaprzysiężeni zostali także ministrowie nowego rządu. W skład Rady Ministrów,

Dziś na Białorusi jest 5 tys. więźniów politycznych, wśród nich są Polacy; zostali skazani na podstawie fałszywych dowodów podczas zainscenizowanych procesów. Społeczność międzynarodowa zdecydowanie powinna się temu sprzeciwiać i piętnować te karygodne działania – mówił we wtorek w Szwajcarii prezydent Andrzej Duda.

Podczas szczytu z okazji 75. rocznicy uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka polski prezydent mówił o sytuacji na Białorusi i zwracał uwagę, że według najnowszych danych jest tam dziś około 5 tys. więźniów politycznych. Wśród nich – wskazywał – jest Polak z pochodzenia, obywatel Białorusi, polsko-białoruski dziennikarz skazany na 8 lat więzienia – Andrzej Poczobut. Jak dodał, pod koniec listopada na Białorusi zostało zatrzymanych dwóch polskich księży: Henryk Okołotowicz i Wiaczesław Pialiniak.

Duda zaznaczył, że Polska używa wszelkich środków dyplomatycznych, aby uwolnić polskich obywateli przetrzymywanych na Białorusi. „Niestety, jak do tej pory, od długiego czasu jest to całkowicie bezskuteczne. Ci, jak i wielu innych, zostali skazani na podstawie fałszywych dowodów, podczas zainscenizowanych procesów, których wynik jest znany jeszcze przed ich rozpoczęciem” – mówił. „Społeczność międzynarodowa zdecydowanie powinna się temu sprzeciwiać i piętnować tego typu karygodne działania” – oświadczył.

„To niewiarygodne, że dzieje się to tak blisko granicy NATO i UE, że nadal w kraju, który jest bezpośrednio za naszymi granicami, istnieją w XXI wieku izby tortur i nie ma kontaktu z ludźmi, którzy są osadzeni w więzieniu, bo tak jest dzisiaj w przypadku Andrzeja Poczobuta. Od długiego czasu nawet jego najbliżsi nie mogą się z nim skontaktować i tak naprawdę nie wiemy, jaki jest w tej chwili jego los. Od kilku miesięcy kontaktu zupełnie nie ma, dziś nie wiemy, czy żyje, czy nie. Liczymy, że tak, liczymy, że uda się go uwolnić” – podkreślił prezydent.

 Znadniemna.pl za PAP, na zdjęciu: Prezydent RP Andrzej Duda przemawia podczas Spotkania Wysokiego Szczebla z okazji 75. rocznicy uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, fot.: Jakub Szymczak/KPRP

Dziś na Białorusi jest 5 tys. więźniów politycznych, wśród nich są Polacy; zostali skazani na podstawie fałszywych dowodów podczas zainscenizowanych procesów. Społeczność międzynarodowa zdecydowanie powinna się temu sprzeciwiać i piętnować te karygodne działania – mówił we wtorek w Szwajcarii prezydent Andrzej Duda. Podczas szczytu z okazji

Rodzina dziennikarza polskich mediów i działacza polskiej mniejszości na Białorusi Andrzeja Poczobuta poinformowała w mediach społecznościowych o aktualnej sytuacji Polaka, odbywającego karę ośmiu lat więzienia o zaostrzonym rygorze w jednym z najcięższych białoruskich zakładów karnych w Nowopołocku na północy kraju.

Według rodziny komunikacja z Andrzejem jest bardzo nieregularna, a docierające od niego z rzadka wiadomości są „generalnie ponure”.

Wynika z nich między innymi, iż administracja kolonii ostatnio sporządziła na więźnia politycznego dwa protokoły, na mocy których został on ukarany pozbawieniem możliwości otrzymywania paczek oraz zakazem widzeń z rodziną.

Bliscy dziennikarza prognozują, że tendencja ograniczania Andrzeja w prawach, przysługujących innym więźniom, może się utrzymać aż do końca jego odsiadki, która ma potrwać co najmniej do lutego 2028 roku.

Pomimo przykrości, czynionych przez administrację kolonii, bliscy dziennikarza zapewniają, że nie stracił on równowagi oraz spokoju ducha. Piszą, że jak zawsze interesuje się on wszystkimi swoimi przyjaciółmi, a także kolegami i przekazuje im pozdrowienia.

Andrzej Poczobut przebywa w niewoli Łukaszenki od 25 marca 2021 roku. W lutym tego roku skazano go na osiem lat kolonii karnej o zaostrzonym rygorze za rzekome „nawoływanie do sankcji” i „podżeganie do wrogości”. W drugiej połowie czerwca Polak przybył w miejsce odbywania kary, czyli do kolonii w Nowopołocku, gdzie już w sierpniu został ukarany półrocznym pobytem w izolatce.

Znadniemna.pl na podstawie Svaboda.org

Rodzina dziennikarza polskich mediów i działacza polskiej mniejszości na Białorusi Andrzeja Poczobuta poinformowała w mediach społecznościowych o aktualnej sytuacji Polaka, odbywającego karę ośmiu lat więzienia o zaostrzonym rygorze w jednym z najcięższych białoruskich zakładów karnych w Nowopołocku na północy kraju. Według rodziny komunikacja z Andrzejem jest

8 grudnia Międzynarodowy Komitet Olimpijski podjął kontrowersyjną decyzję, dopuszczającą sportowców z Białorusi i Rosji do udziału w Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu w 2024 roku, jeśli zgodzą się na start w statusie neutralnym i spełnią szereg ważnych warunków. Z postanowieniem MKOl nie zgodził się jednak Zarząd Międzynarodowego Stowarzyszenia Federacji Lekkoatletycznych.

Już następnego dnia po ogłoszeniu decyzji MKOl, w sobotę, 9 grudnia, szef Zarządu Międzynarodowego Stowarzyszenia Federacji Lekkoatletycznych Sebastian Coe na konferencji prasowej poinformował, iż budząca sprzeciw wielu sportowców decyzja nie będzie dotyczyła atletów z Białorusi i Rosji, reprezentujących najbardziej masową dyscyplinę sportową, zwaną potocznie „królową sportu”, czyli Lekką Atletykę.

„Rosyjscy i białoruscy lekkoatleci nie wezmą udziału w igrzyskach olimpijskich w Paryżu. Nasze stanowisko pozostaje niezmienione. Nie mogę nic dodać. Zostało ono zatwierdzone przez Zarząd. Rodzina lekkoatletyczna się z nim zgadza” – powiedział szef stowarzyszenia jednoczącego krajowe federacje Lekkiej Atletyki.

Międzynarodowa rodzina lekkoatletyczna zablokowała udział rosyjskich i białoruskich przedstawicieli tej dyscypliny sportowej w Olimpiadzie między innymi pod wpływem presji  opinii publicznej większości krajów świata, potępiających brutalną wojnę Rosji przeciwko Ukrainie i wspierającej ją w tym niechlubnym akcie agresji Białorusi.

Jednym ze spektakularnych przejawów niezgody z decyzją MKOl stała się publikacja czeskiego wydania Reflex, poprzedzająca oświadczenie Sebastiana Coe. W opublikowanym materiale wskazano między innymi, że wielu Ukraińców nie będzie mogło wziąć udziału w igrzyskach tylko dlatego, że zostali zabici przez rosyjskich okupantów.

Następnie za pomocą sieci neuronowej redakcja publikacji wygenerowała specjalne „krwawe uniformy” dla „neutralnych” Białorusinów i Rosjan i zaproponowała im występ w takich właśnie strojach na igrzyskach w Paryżu.

Znadniemna.pl na podstawie Reflex.cz, East24.info, na zdjęciach: stroje, w których wypadałoby startować na Igrzyskach Olimpijskich białoruskim i rosyjskim atletom według wydania Reflex, fot.: Reflex.cz

8 grudnia Międzynarodowy Komitet Olimpijski podjął kontrowersyjną decyzję, dopuszczającą sportowców z Białorusi i Rosji do udziału w Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu w 2024 roku, jeśli zgodzą się na start w statusie neutralnym i spełnią szereg ważnych warunków. Z postanowieniem MKOl nie zgodził się jednak Zarząd

Katarzyna Beczko z Ukrainy zdobyła Grand Prix 32. Konkursu Recytatorskiego dla Polaków z Zagranicy „Kresy”. Laureatów  recytatorskich zmagań ogłoszono w sobotę, 9 grudnia, podczas uroczystej gali w Białostockim Teatrze Lalek.

Konkurs od lat organizuje podlaski oddział stowarzyszenia Wspólnota Polska. Impreza popularyzuje język polski i literaturę polską wśród Polaków mieszkających za granicą, integruje to środowisko. Wydarzenie nosi imię Adama Mickiewicza.

Na finały do Białegostoku przyjeżdżają co roku w grudniu najlepsi recytatorzy z najstarszej kategorii wiekowej w tym konkursie – powyżej 16. roku życia. W tej edycji było to 21 finalistów z dziewięciu krajów: Litwy, Łotwy, Białorusi, Ukrainy, Kazachstanu, Czech, Rumunii, Mołdawii i Gruzji. Uczestnicy recytacji w Białymstoku to finaliści kilkustopniowych eliminacji, w których rywalizowało łącznie w tych krajach na ponad 2,2 tys. osób.

Pierwszą nagrodę konkursowe jury przyznało Tomaszowi Sidorowiczowi z Litwy, drugą – Donacie Sawanevičiute z Litwy, trzecią dostała Izabela Bolek z Czech. Tomasz Sidorowicz zdobył też nagrodę publiczności.

Specjalną nagrodę za interpretację utworu Adama Mickiewicza zdobyła Nadzieja Romanczuk z Białorusi.

Jury przyznało także trzy wyróżnienia. Dostali je: Robert Duka z Łotwy, Eliza Iedenac z Rumunii i Maria Magdalena Mironczik z Litwy.

Przewodniczący konkursowego jury prof. Piotr Damulewicz powiedział odczytując protokół z wynikami konkursu, że „Kresy” to „wielkie święto polskiego słowa”. Podkreślił, że recytatorzy wybierają repertuar świadomie, prezentują wysokie wartości artystyczne, wykazują szacunek do języka i słowa polskiego.

Repertuar recytatorów jest co roku zróżnicowany. To klasyka polskiej poezji – także współczesnej, fragmenty prozy, ale także – ze względu na sytuację za wschodnią granicą, m.in. wojny w Ukrainie- młodzi ludzie recytowali także utwory o tematyce wojennej. „Takie mamy czasy i +Kresy+ też są odbiciem tych czasów” – mówiła zapowiadając wcześniej finały prezes podlaskiego oddziału stowarzyszenia Wspólnota Polska Anna Kietlińska. W sobotę na gali dodała, że od dwóch lat w konkursie nie mogą brać udziału recytatorzy z Rosji, bo Wspólnota Polska ma zakaz działania w tym kraju.

Wśród twórców, których utwory „Kresowiacy” wybierają do recytacji są obok Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego i Cypriana Kamila Norwida, także np. Sławomir Mrożek, Wisława Szymborska, Konstanty Ildefons Gałczyński, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, ale także Krzysztof Kamil Baczyński czy Władysław Broniewski. Recytatorzy prezentowali też w konkursie utworów lokalnych poetów, którzy są bliscy uczestnikom konkursu. Każdy z finalistów deklamował w konkursie po dwa teksty, w sobotę recytatorzy pokazali widowisko słowno-muzyczne, które wyreżyserował Mateusz Sucharzewski, autorką kompozycji muzycznych do tego widowiska była Agnieszka Glińska.

  1. edycję „Kresów” dofinansowała Kancelaria Prezesa Rady Ministrów i miasto Białystok, pomagali też sponsorzy.

Wiceprezydent Rafał Rudnicki podkreślił na gali, że obecność uczestników „Kresów” w Białymstoku świadczy o tym, że „kochają polską mowę, a Polskę, swoją ojczyznę, mają w swoich sercach”. Dodał, że patrząc na ich występy można być spokojnym o to, że mieszkając w różnych krajach na świecie, będą w przyszłości doskonałymi ambasadorami polskiej mowy właśnie tam, gdzie żyją – często w trudnych warunkach geopolitycznych.

Finały „Kresów” trwały tydzień. W ich ramach najlepsi kresowi recytatorzy spotykali się z białostocką młodzieżą, oglądali spektakle teatralne, uczestniczyli w warsztatach artystycznych z interpretacji tekstu literackiego, a także  integrowali się na spotkaniu wigilijnym które było okazją do podzielenia się opłatkiem, ubierania choinki i śpiewania kolęd.

 Znadniemna.pl na podstawie wnp.pl/PAP, na zdjęciu: uczestnicy 32. edycji Konkursu Recytatorskiego dla Polaków zza Granicy „Kresy”, fot.:  Dawid Gromadzki/Urząd Miasta Białegostoku/bialystok.pl

Katarzyna Beczko z Ukrainy zdobyła Grand Prix 32. Konkursu Recytatorskiego dla Polaków z Zagranicy "Kresy". Laureatów  recytatorskich zmagań ogłoszono w sobotę, 9 grudnia, podczas uroczystej gali w Białostockim Teatrze Lalek. Konkurs od lat organizuje podlaski oddział stowarzyszenia Wspólnota Polska. Impreza popularyzuje język polski i literaturę polską

Tym razem chodzi o pracę, opartą na dokumentach i opisującą tragiczne powojenne losy mieszkańców okupowanych w 1939 roku przez ZSRR Kresów Wschodnich II RP, czyli – Zachodniej Białorusi.

„Gorzkie lata: Tragedia Zachodniej Białorusi 1944-1954” taki jest tytuł książki autorstwa Aleksandra Tatarenki, którą sąd miasta Baranowicze i rejonu baranowickiego postanowił wpisać na „listę materiałów ekstremistycznych”, korzystanie z których, bądź rozpowszechnianie zawartych w nich treści, grozi na Białorusi prześladowaniem administracyjnym, a nawet karnym.

„Ekstremistyczna” książka została napisana w oparciu o archiwalne dokumenty, dotyczące takich zagadnień, jak: represje, dokonywane w czasie II wojny światowej na terenie Zachodniej Białorusi; działalność NKWD w końcowej fazie wojny i po jej zakończeniu; działające w kraju w 1944 roku i nadzorowane przez NKWD obozy śmierci oraz więzienia NKWD w Baranowiczach, Słonimiu, Nieświeżu, Nowogródku oraz innych miastach. Autor w oparciu o dokumenty archiwalne opisał w swojej książce powojenne życie mieszkańców zachodnich regionów Białorusi, kładąc szczególny akcent na problemy, z jakimi borykali się niepełnosprawni oraz dzieci-sieroty. Ujawnił także proces oraz istotę pojawiania się na terenie Zachodniej Białorusi domów dziecka, w tym placówek o specjalnym rygorze oraz zamkniętych, przeznaczonych dla dzieci represjonowanych Polaków.

Sam autor miał doskonałe rozeznanie na temat funkcjonowania instytucji i formacji represyjnych działających w ZSRR, a potem także w niepodległej Białorusi. Aleksander Tatarenka przed zajęciem się pisarstwem oraz badaniem zbrodni, dokonywanych na współobywatelach przez sowiecką władzę, służył w sowieckim wojsku, a po zwolnieniu się ze służby, od 1992 roku był funkcjonariuszem Komitetu ds. Przestępczości Zorganizowanej przy MSW Białorusi. W tej strukturze były wojskowy odszedł na resortową emeryturę w stopniu podpułkownika. Jego pióru należy ceniona w kręgach miłośników historii i badaczy losów mieszkańców okupowanych przez ZSRR byłych Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej książka pod tytułem „Zakazana pamięć. Zachodnia Białoruś w dokumentach i faktach: lata 1921-1954”(wydana w Petersburgu w 2006 roku). Aleksander Tatarenka jest także autorem ponad 90. artykułów historycznych.

Proces walki z literaturą, opowiadającą o zbrodniach sowieckich, stanowiących inspirację dla zbrodni, popełnianych przez panujący na Białorusi jest zjawiskiem, grożącym tym ,że wkrótce w kraju nie pozostanie niezależnych od państwowej cenzury książek z zakresu literatury historycznej, które nie zostałyby ogłoszone „ekstremistycznymi”.

Tylko w grudniu bieżącego roku za „ekstremistyczne” uznano na Białorusi dwanaście pozycji książkowych.

Białoruskie władze walcząc z „myślozbrodniarzami” i efektami ich działalności literackiej oraz wydawniczej dochodzą do absurdu. Niedawno za „ekstremistyczne” uznało zostało dwutomowe wydanie dzieł klasyka białoruskiej literatury Wincentego Dunina-Marcinkiewicza. Prokuraturze Mińska nie spodobały się bowiem zawarte w książkach klasyka wiersze z okresu Powstania Styczniowego, nawołujące do walki z Moskalami i imperialną Rosją.

Znadniemna.pl na podstawie Nashaniva.com, fot.: Centrum Praw Człowieka „Wiasna”

Tym razem chodzi o pracę, opartą na dokumentach i opisującą tragiczne powojenne losy mieszkańców okupowanych w 1939 roku przez ZSRR Kresów Wschodnich II RP, czyli - Zachodniej Białorusi. „Gorzkie lata: Tragedia Zachodniej Białorusi 1944-1954” taki jest tytuł książki autorstwa Aleksandra Tatarenki, którą sąd miasta Baranowicze i

Skip to content