Miejscami pamięci powstańców w 154. rocznicę zrywu narodowego (zdjęcia)

Tradycyjnym dorocznym objazdem miejsc pamięci o Powstaniu Styczniowym, rozsianych po Grodzieńszczyźnie, uczcili 27 stycznia 154. rocznicę zrywu narodowego członkowie Zarządu Głównego Związku Polaków na Białorusi na czele z prezes Andżeliką Borys i pracownicy Konsulatu Generalnego RP w Grodnie na czele z szefem placówki konsulem generalnym Jarosławem Książkiem.

Połączone delegacje ZPB i Konsulatu Generalnego RP w Grodnie z samego rana w miniony piątek wyruszyły w teren dwoma trasami. Grupa, w składzie której znajdował się konsul generalny Jarosław Książek z małżonką Elżbietą i prezes ZPB Andżelika Borys, nawiedziła groby powstańców i miejsca pamięci w Łunnie, Wołkowysku, Porozowie, Świsłoczy oraz w Indurze.

Druga grupa, której z ramienia Konsulatu Generalnego RP w Grodnie przewodziła konsul RP Anna Pustuł, a z ramienia ZPB – pierwszy wiceprezes Marek Zaniewski, z Grodna wyruszyła do Jezior, kończąc wyprawę w Lidzie, gdzie Polacy nie tylko nawiedzili miejsca pamięci związane z powstaniem styczniowym, lecz także wzięli udział w Mszy świętej, którą w intencji powstańców w kościele pw. św. Józefa Kalasancjusza odprawił ksiądz proboszcz Andrzej Agiel.

Proponujemy Państwu fotorelację z obchodów 154. rocznicy Powstania Styczniowego na Ziemi Grodzieńskiej:

Jeziory – mogiła powstańców

W sporządzonym przez Józefa Porzeckiego, prezesa Komitetu Ochrony Miejsc Pamięci Narodowej przy ZPB „Katalogu miejsc polskiej pamięci narodowej na Grodzieńszczyźnie” o tym miejscu czytamy:

„W Jeziorach i okolicach stoczono dwie większe walki z wojskami carskimi.

3 maja 1863 r. oddział powstańczy płk Aleksandra Lenkiewicza, Naczelnika Wojennego powiatów grodzieńskiego i wołkowyskiego z 36 ochotnikami z powiatu grodzieńskiego zaatakował Jeziory zdobywając broń w kwaterze leśniczego. Po tym ataku do oddziału dołączyło około stu bezbronnych włościan. W tym składzie Lenkiewicz ruszył na Święte Błota (ok.12 km od Jezior). Stanisław Zieliński, badacz dziejów powstania styczniowego, podaje, że przeciw oddziałowi Lenkiewicza wysłano z Grodna ku Jeziorom podporucznika Manteuffla z dwiema rotami piechoty i 30 kozakami. Moskale dopadli oddział koło Sklanka. Powstańcy zajęli pozycję na górze Święte Błota otoczonej dokoła bagnami. Moskale rozdzieliwszy się na dwie kolumny, zaatakowali i rozbili oddział powstańczy mimo jego dobrej pozycji strategicznej. Do klęski oddziału przyczynił się brak broni. Na 136 powstańców było zaledwie 25 strzelb. Część oddziału zginęła w błotach. Manteuffel wstrzymał pościg, chwytając dwóch powstańców do niewoli. Lenkiewicz, przy którym z pogromu na Świętych Błotach zostało tylko 25 ludzi, ruszył w kierunku powiatu wołkowyskiego.

Ponownie w okolice Jezior powstańcze oddziały Lenkiewicza i Ostrogi, w liczbie przeszło 200 ludzi, przybyły 20 lipca. Po czym 25 lipca 1863 r. stoczyły bój z wojskami rosyjskimi. Wobec przewagi Rosjan powstańcy musieli wycofać się tracąc 7 zabitych. Mimo porażki oddział pozostał w lasach jeziorskich jeszcze w ciągu 2 dni, po czym Lenkiewicz z ponad dwustoma ludźmi z rozkazu Rządu Narodowego udał się do lasów augustowskich w celu połączenia innych oddziałów pod swoje dowództwo.

Możemy sądzić, że mogiły powstańcze w Jeziorach pochodzą z wyżej wymienionych walk.

Miejscem pamięci opiekuje się miejscowa ludność polska.”

Lida, stary cmentarz katolicki – mogiła Walerii Ciechanowiczowej, uczestniczki Powstania Styczniowego.

Lida, park miejski – głaz pamiątkowy ku czci ks. Adama Falkowskiego.

W „Katalogu miejsc polskiej pamięci narodowej na Grodzieńszczyźnie” o tym miejscu czytamy:

„W parku miejskim przy ul. Mickiewicza usytuowany jest pamiątkowy głaz na mogile ks. Adama Falkowskiego. Po obu stronach wyrytego na kamieniu krzyża napis w języku polskim i białoruskim:

KSIĄDZ
ADAM
FALKOWSKI

КСЁНДЗ
АДАМ
ФАЛЬКОЎСКI
1812 – 24.06. 1863

Ksiądz Adam Falkowski, proboszcz parafii w Iszczolnie, został skazany na karę śmierci na mocy rozkazu generała-gubernatora Murawiowa za odczytanie w kościele Manifestu Rządu Narodowego, wzywającego do walki zbrojnej przeciwko zaborcom.

Rozstrzelano księdza w Lidzie 24 czerwca 1863 r. na tak zwanym wygonie. Tam został przez oprawców pochowany i zasypany wapnem. Miejsce pochówku księdza nie zostało zapomniane przez mieszkańców Lidy. W okresie międzywojennym stał tu pomnik. Zniszczony został przez władze sowieckie. Pamiątkowy głaz w miejscu dawnej mogiły księdza umieszczono w 2010 r. dzięki staraniom Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lidzkiej i Towarzystwa Białoruskiej Mowy.

Mogiła znajduje się pod opieką polskich i białoruskich organizacji społecznych Lidy”.

Lida, kościół p. w. św. Józefa Kalasancjusza – Tablica ku czci Ludwika Narbutta, w powstaniu – naczelnika lidzkiego powiatu, który zginął pod Dubiczami 5 maja 1863 roku.

O odsłonięciu tej tablicy pisaliśmy w kwietniu 2013 roku.

Łunna, cmentarz katolicki – grób Jana Kamieńskiego, w powstaniu – naczelnika grodzieńskiego powiatu.

Historię powstańca styczniowego Jana Kamieńskiego opisał między innymi na portalu Harodnia.com prezes ZPB w Łunnie Leon Karpowicz.

Wołkowysk, cmentarz wojskowy – drewniany krzyż powstańczy i grób powstańca Feliksa Berbeckiego (zm. 1929 r.)

Porozowo, cmentarz katolicki – groby powstańców Jana Dmuchowskiego i Kazimierza Szałkiewicza.

Opis miejsca w „Katalogu miejsc polskiej pamięci narodowej na Grodzieńszczyźnie”:

„Na cmentarzu parafialnym, po lewej stronie od wejścia, w różnych miejscach znajdują się dwa groby powstańców 1863 r.: Jana Dmuchowskiego i Kazimierza Szałkiewicza. Są one o podobnej formie kopców z ułożonych kamieni narzutowych, a na nich umieszczone granitowe krzyże z napisami:

1:
Ś + P.
Jan Dmuchowski
Bohaterowi powstania 1863 r.
Rzeczpospolita Polska

2:
Ś. + P.
Kazimierz Szałkiewicz
Bohaterowi powstania 1863 r.
Rzeczpospolita Polska

Krzyże te prawdopodobnie zostały umieszczone krótko po odzyskaniu Niepodległości Polski.

Dwaj powstańcy mogli należeć do oddziału Onufrego Duchyńskiego, który w maju 1863 r. wkroczył do Porozowa i w tych okolicach stoczył kilka walk.

W tych samych okolicach działał oddział Juliana Ejtminowicza. O potyczce tego oddziału z moskalami 8km. na południowy zachód od Porozowa koło wsi Bojary, wspomina S. Zieliński w książce „Bitwy i potyczki 1863-1864 r.”, wydanej w 1913 r.

Na cmentarzu również znajduje się kilka dużych płaskich nieoznakowanych kamieni. Jak twierdzi Jan Sokołowski, mieszkaniec Porozowa, powołując się na informacje wcześniej słyszane od ludzi starszych, mogą być tam także pochówki powstańców 1863 r.

Pieczę nad grobami sprawuje miejscowa ludność polska”.

Świsłocz, pomniki Romualda Traugutta, dyktatora Powstania Styczniowego i Konstantego Kalinowskiego, jednego z przywódców Powstania Styczniowego na Litwie.

Indura, cmentarz katolicki – grób Aleksandra Kozłowskiego, właściciela majątku ziemskiego, który wspierał powstańców.

Znadniemna.pl