W Warszawie, 23 czerwca 1992 roku, podczas wizyty w Polsce Przewodniczącego Rady Najwyższej Republiki Białoruś Stanisława Szuszkiewicza został podpisany Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Białoruś o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy. Ze strony Polski sygnatariuszem traktatu był Prezydent RP Lech Wałęsa.
Rzeczpospolita Polska była jednym z pierwszych państw, które uznały ogłoszoną w grudniu 1991 roku przez Białoruś niepodległość. Stosunki dyplomatyczne między Polską a Białorusią zostały nawiązane 2 marca 1992 roku.
Podpisy Prezydenta Lecha Wałęsy i Przewodniczącego Rady Najwyższej Stanisława Szuszkiewicza pod egzemplarzem Traktatu w wersji językowej białoruskiej (w zasobie Departamentu Prawno-Traktatowego MSZ)
Podpisany wkrótce po tym Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy był wyrazem woli obu państw budowy bliskich relacji i intensyfikacji współpracy. W traktacie obie strony potwierdziły nienaruszalność granic oraz przywiązanie do praw człowieka. Zobowiązały się do kształtowania dwustronnych relacji w duchu wzajemnego szacunku, do umacniania środków budowy zaufania i bezpieczeństwa, a także do respektowania międzynarodowych zasad, w tym ochrony praw mniejszości narodowych.
Mniejszościom narodowym zagwarantowano m.in. swobodę zachowania, rozwijania i wyrażania swojej tożsamości, brak dyskryminacji, prawo do zakładania organizacji i stowarzyszeń, dostęp do informacji i edukacji w języku narodowym.
W dniach 18-19 listopada 1992 roku premier Hanna Suchocka udała się z wizytą do Mińska. Przeprowadziła tam rozmowy z premierem Wiaczesławem Kiebiczem, w trakcie których wyraziła zaniepokojenie zbliżeniem rosyjsko-białoruskim, popartym podpisaniem w lipcu tego roku około dwudziestu porozumień gospodarczych i w dziedzinie polityki wojskowej. Premier Kiebicz, odpowiadając na zaniepokojenie strony polskiej, oświadczył, że jego rząd utrzymuje politykę równowagi między sąsiadami Bialorusi, i zapewnił, że analogiczne porozumienia zostaną podpisane z Polską. Premier Suchocka spotkała się również z przedstawicielami Polonii, w tym z działaczami Związku Polaków na Białorusi (liczył on wówczas około 17 tys. członków. Rezultatem wizyty było podpisanie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, o współpracy technicznej i technologicznej oraz deklaracji o współpracy kulturalnej i naukowej.
W tym czasie pojawiły się sprawy budzące niepokój obu krajów. Strona białoruska podniosła problem przybyłych z Polski księży katolickich. Oskarżała ich o prowadzenie działalności politycznej, brak lojalności wobec Białorusi oraz o to, że kierownictwo Kościoła katolickiego podejmowało wiele decyzji bez uwzględnienia racji kierownictwa Cerkwi prawosławnej. Strona polska zarzucała natomiast władzom białoruskim stwarzanie utrudnień w rozwoju szkolnictwa polskiego oraz w posługiwaniu się językiem polskim, zapobieganie manifestowaniu polskości w Kościele katolickim oraz propagowanie jego białoruskości.
Wydawało się, że powyższe problemy zostaną rozwiązane w niedługim czasie. Nadzieję taką dawała przedstawiona w czterech punktach w połowie grudnia 1992 roku strategia działania rządu premiera Kiebicza. Wśród zadań priorytetowych znalazła się m.in. gwarancja rozwoju kultur i jeżyków mniejszości narodowych oraz umocnienie demokracji, przestrzeganie praw człowieka i zasad tolerancji.
W kwietniu 1993 roku udał się z wizytą do Mińska minister Janusz Onyszkiewicz. Jej rezultatem było podpisanie porozumienia o dwustronnych kontaktach w dziedzinie wojskowości. W czerwcu 1993 roku wizytę na Białorusi złożył Lech Wałęsa.
Traktat stanowił obiecujący krok w kierunku partnerskich i przyjaznych relacji między Polską a Białorusią, która wówczas weszła na kurs demokratyzacji życia politycznego i suwerenności państwowej. Jednak słabość polityczna i gospodarcza popchnęła Białoruś w kierunku autorytaryzmu i uzależnienia gospodarczo-politycznego od Rosji.
Opr. Adolf Gorzkowski
Znadniemna.pl/ Na zdjęciu: Podpisanie w Belwederze przez Prezydenta RP Lecha Wałęsę (po prawej) i Przewodniczącego Rady Najwyższej Republiki Białoruś Stanisława Szuszkiewicza Traktatu między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Białoruś o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy. W głębi charge d’affaires RP na Białorusi Elżbieta Smułkowa, Warszawa 23 VI 1992/PAP/Janusz Mazur
