Premiera przewodnika historycznego pt. „Sybirackie znaki pamięci we Wrocławiu” autorstwa Kamili Jasińskiej zakończyła tegoroczny, przypadający na okres 10-24 września, cykl uroczystości, upamiętniających Sybiraków.
Chodzi o tysiące przesiedleńców z utraconych Kresów Wschodnich, dla których po powojennych repatriacjach na ziemie odzyskane, Dolny Śląsk i Wrocław stały się nową małą ojczyzną.
Masowy napływ Kresowian, doświadczonych wieloletnią tułaczką po „nieludzkiej ziemi”, sprawił, że na Dolnym Śląsku po II wojnie światowej pojawiły się setki miejsc, upamiętniających cierpienia zarówno samych przesiedleńców, jak też członków ich rodzin, którym nie dane było wrócić z zesłania.
Najbardziej znane z takich miejsc to monumentalny pomnik „Zesłańców Sybiru”, przy którym Sybiracy wspólnie z innymi mieszkańcami Dolnego Śląska i gośćmi regionu czczą pamięć Polaków, zamęczonych w stalinowskich łagrach oraz rodaków, poległych na „nieludzkiej ziemi” z powodu głodu i chłodu.
Pomnik Zesłańców Sybiru we Wrocławiu, fot.: Marta Tyszkiewicz
Poza tym we wrocławskim kościele garnizonowym pw. św. Elżbiety powstała piękna sybiracka kaplica, a w kościele pw. Najświętszej Marii Panny Różańcowej we Wrocławiu-Złotnikach w ołtarzu Matki Bożej Królowej Polski umieszczona została urna z ziemią z mogiły polskiego zesłańca na Sybir. Na znajdującej się przed ołtarzem „Ścieżce Historii” wmurowana jest płyta, upamiętniająca zesłania Polaków na Sybir w latach 1939–1956.
Kaplica Narodowa z Ołtarzem Matki Bożej Królowej Polski i Ścieżka Historii, fot.: Marta Tyszkiewicz
Na szczególną uwagę zasługuje wyjątkowe miejsce pamięci, jakim jest Sanktuarium Golgoty Wschodu. Wcześniej mieściła się tam Izba Pamięci Sybiraków, a od stycznia tego roku można tutaj podziwiać wystawę o nazwie „Golgota Wschodu”.
Grota Maryjna wraz ze stale rozbudowywanym Panteonem Pamięci – Sanktuarium Golgota Wschodu, fot.: Marta Tyszkiewicz
Sybirackie znaki pamięci we Wrocławiu to także liczne tablice i kaplice, a nawet instytucje, którym patronują syberyjscy zesłańcy. Należy do nich między innymi Szkoła Podstawowa nr 71 im. Zesłańców Sybiru we Wrocławiu.
Fragment wystawy pt. Golgota Wschodu, fot.: Marta Tyszkiewicz
Mural pamięci Sybiraków we Wrocławiu, fot.: Marta Tyszkiewicz
Prezentację przewodnika poprzedziła Msza św. w kościele pw. NMP Różańcowej, podczas której został odśpiewany „Hymn Sybiraków” autorstwa Mariana Jonkajtisa i Czesława Majewskiego, a później nastąpiło złożenie kwiatów w Kaplicy Narodowej przy urnie z ziemią z mogiły polskiego zesłańca.
Podczas uroczystości niezwykle wzruszająco o swoich syberyjskich przeżyciach opowiedział 93-letni Roman Janik, który w momencie zsyłki był dzieckiem i wraz z rodziną został wywieziony z rodzinnej leśniczówki Litówka pod Nowogródkiem, w którym uczył się w szkole. Na Dolnym Śląsku Roman Janik znalazł się dopiero w 1955 roku.
Składanie kwiatów w kolumbarium przy Kaplicy Narodowej z Ołtarzem Matki Bożej Królowej Polski we Wrocławiu, w którym znajduje się urna z ziemią z grobów sybirackich, fot.: Marta Tyszkiewicz
Podczas premiery przewodnika autorka Kamilla Jasińska przybliżyła zgromadzonym nie tylko kulisy powstania książki i wybrane ciekawostki ,dotyczące sybirackich znaków pamięci. Opowiedziała także o wielu innych inicjatywach Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”, działającego przy miejscowym Centrum Historii Zajezdnia na rzecz popularyzowania tematyki sybirackiej i jej upamiętniania.
Czym są sybirackie znaki pamięci? Jak pisze autorka, są nie tylko upamiętnieniem, ale także dziękczynieniem i przestrogą. W 1988 roku we Wrocławiu za sprawą osiadłych tu po II wojnie światowej zesłańców i ich potomków odrodził się Związek Sybiraków, nawiązujący tradycją, statutem i działalnością do organizacji o tej samej nazwie istniejącej w II Rzeczypospolitej w latach 1928–1939 i pielęgnujących pamięć o syberyjskich zesłańcach z okresu polskich powstań narodowych z XIX stulecia.
Wobec tak mocno zakorzenionej we Wrocławiu tradycji pielęgnowania pamięci o Sybirakach nikogo nie powinno zatem dziwić, że także współcześnie stolica Dolnego Śląska obfituje w liczne sybirackie znaki pamięci.
W 2020 roku, z okazji 80. rocznicy pierwszych masowych deportacji Polaków w głąb ZSSR, Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” również wydał przewodnik historyczny pt. „Wrocław szlakiem pamięci zesłańców Sybiru”. Został napisany przez Ewę Kobel oraz autorkę najnowszej wersji przewodnika Kamilę Jasińską. Okazją do powstania zaktualizowanej wersji informatora o sybirackich znakach pamięci stały się pierwsze europejskie obchody Dnia Pamięci o Ofiarach Masowych Deportacji Sowieckich (Commemoration of the Victims of the Soviet Mass Deportations) – ustanowione w 2023 roku i przypadające na 14 czerwca. Nowy Przewodnik zaprasza na spacer po stolicy Dolnego Śląska szlakiem miejsc upamiętniających zesłańców i jest uzupełniony o zbiór najistotniejszych wrocławskich kolekcji zawierających relacje, osobiste pamiątki oraz dokumenty, związane z traumatycznymi przeżyciami Sybiraków.
Wszyscy uczestnicy wydarzenia otrzymali bezpłatne egzemplarze przewodnika.
Marta Tyszkiewicz z Wrocławia, zdjęcia autorki
