Polak z Witebska Adam Mohuczy – twórca Polskiej Marynarki Wojennej

Na dzisiaj przypada rocznica urodzin wiceadmirała Adama Mohuczego ps. Pirat (1891-1953), uczestnika obu wojen światowych, wojny polsko-bolszewickiej oraz kampanii wrześniowej, kawaleru Orderu Virtuti Militari, którego w PRL skazano na 13 lat więzienia pod fałszywym zarzutem sabotażu.

Adam Mohuczy urodził się 7 marca 1891 roku w Witebsku. Po ukoń­czeniu pięciu klas wileńskiego gimnazjum uczył się w petersburskim Morskim Korpusie Kadetów. W 1911 roku, ukończywszy naukę w Korpusie i otrzymaw­szy awans na miczmana, rozpoczął służbę w rosyjskiej Marynarce Wojennej. Służył m.in. na okręcie szkolnym „Giercog Edinburgskij”, krążowniku „Rossija” czy pan­cerniku „Cesariewicz”.

W 1915 roku awansował na lejtnanta, a w 1916 roku ukończył kurs podwodnego pływania – służył m.in. na okrętach podwodnych „Akuła” i „Bars”. Zajął się również pracą dydaktyczną – od 1917 roku wykładał na oficerskim kur­sie podwodnego pływania, został też kierownikiem wyszkolenia w Nikołajewskiej Akademii Morskiej.

Po odzyskaniu niepodległości przez Rzeczpospolitą Adam Mohuczy przybył do kraju i w 1919 roku wstąpił do Marynarki Wojennej zostając referentem w Sekcji Organizacyjnej Departamentu dla Spraw Morskich. Rok później objął funkcję dowódcy Kadry Marynarki Wojennej w Toruniu. W okresie wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku dowodził II Batalionem Morskim w walkach pod Grodnem i pełnił funkcję szefa Pułku Morskiego. Za postawę podczas działań zbrojnych został odznaczony Orderem Virtuti Militari.

Później pełnił funkcję dowódcy Tymczasowych Instruktorskich Kursów dla Oficerów, osobiście wykładając administrację morską, taktykę i strategię. Dowodził również dywizjonem torpedowców. Opublikował także skrypt „Taktyka morska” i przetłumaczył z rosyjskiego pracę „Nauticae Res – Krótki zarys morskiej polityki”. W uznaniu zasług skierowano go na studia w Wyższej Morskiej Szkole Wojennej (École de Guerre Navale) w Paryżu.

Po powrocie objął funkcję komendanta Portu Wojennego w Pucku. Był autorem planu obrony Helu i Gdyni, zakładającym m.in. instalację artylerii nadbrzeżnej i przeciwlotniczej. Był też komendantem Szkoły Specjalistów Morskich, dowódcą ORP Bałtyk i Dywizjonu Ćwiczebnego Floty. W 1929 roku udzielono mu urlopu wypoczynkowego, a później przeniesiono w stan nieczynny. Następnie został dyrektorem Państwowej Szkoły Morskiej w Tczewie, a później w Gdyni. W 1930 roku uczelnia otrzymała od mieszkańców Pomorza statek szkolny ochrzczony „Darem Pomorza”, która za kadencji Adama Mohuczego, w latach 1934-1935, odbyła podróż dookoła świata. Rok później przeniesiono go w stan spoczynku. W 1936 roku odszedł ze stanowiska dyrektora szkoły. Później pracował m.in. w Związku Armatorów Polskich i w Żegludze Polskiej.

Adam Mohuczy był autorem cenionych prac z dziedziny taktyki morskiej i nawigacji oraz planów strategicz­nych. Publikował też, na łamach czasopisma „Młody Zawodowiec”, pod pseudonimem „Pirat”.

Z dużym zaangażowaniem działał w takich organi­zacjach jak Liga Morska i Kolonialna, Towarzystwo Wiedzy Wojskowej czy Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej.

W sierpniu 1939 roku został zmobilizowany, a po wybuchu wojny objął funkcję prokuratora w Morskim Sądzie Wojennym. Brał udział w obronie Helu, a po kapitulacji wraz z grupą oficerów i marynarzy podjął nieudaną próbę ucieczki na kutrze rybackim. Schwytany przez Niemców dostał się do pierwszego z obozów jenieckich, w których przebywał do końca wojny, biorąc aktywny udział w życiu obozowym, w działalności oświatowej i konspiracyjnej.

Po zakończeniu wojny został kierownikiem Wydziału Żeglugi i Portów Izby Przemysłowo-Handlowej w Gdyni. Później objął funkcję zastępcy komendanta Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej i zastępcy, a później szefa Sztabu Głównego Marynarki Wojennej. Był również dowódcą Marynarki Wojennej przygotowując m.in. sześcioletni program rozbudowy floty wojennej. W 1947 roku z uwagi na stan zdrowia, odszedł z Marynarki Wojennej i objął stanowisko prezesa Rady Głównej Ligi Morskiej. Rok później przeniesiono go w stan spoczynku.

W 1949 roku został aresztowany, poddany torturom i oskarżony o działalność sabotażową „uniemożliwiającą prawidłowe funkcjonowanie i rozwój Marynarki Wojennej”. 6 marca 1950 roku wyrokiem Najwyższego Sądu Wojskowego został skazany na 13 lat więzienia.

Podczas pobytu w zakładzie karnym w Sztumie stan jego zdrowia uległ pogorszeniu. 7 maja 1953 roku Adam Mohuczy zasłabł podczas spaceru na podwórzu więziennym i został przez innych więźniów przeniesiony do celi. Zmarł bez udzielenia pomocy lekarskiej 7 maja 1953 roku w więzieniu w Sztumie, a pocho­wano go na warszawskim cmentarzu na Bródnie. W 2018 roku został ekshumowany i pochowany w Kwaterze Pamięci na cmentarzu Marynarki Wojennej w Gdyni-Oksywiu.

W czerwcu 1957 roku został zrehabilitowany. W 2019 roku Prezydent RP Andrzej Duda awansował go do stopnia wiceadmirała.

Został odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari V klasy, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Gwiazdą Górnośląską, w okresie powojennym m.in. Krzyżem Grunwaldu II klasy, Medalem „Za Odrę, Nysę i Bałtyk”.

Znadniemna.pl na podstawie PAP/portalmorski.pl/gdynia.pl