2 sierpnia 1944 roku, w drugim dniu Powstania Warszawskiego, w wyniku ran postrzałowych zmarła Krystyna Krahelska ps. Danuta, powstaniec, poetka i modelka pozująca do wizerunku warszawskiej Syrenki.
Krystyna Krahelska, 1924 rok
Krystyna Krahelska urodziła się 24 marca 1914 roku w Mazurkach nad Szczarą koło Baranowicz na Ziemi Nowogródzkiej, w rodzinie ziemiańsko-inteligenckiej, o głębokich tradycjach patriotycznych. Dziadek Krystyny Aleksander Krahelski był zesłańcem, uczestnikiem Powstania Styczniowego. Ojciec, Jan Krahelski, inżynier, w latach 1926-1932 pełnił funkcje starosty i wojewody Poleskiego. Matka, Janina Bury, była biologiem. Krystyna Krahelska była bratanicą Wandy Krahelskiej-Filipowiczowej, uczestniczki zamachu w 1906 roku na Gieorgija Antonowicza Skałona, generał-gubernatora Warszawy. Miała wówczas dziewiętnaście lat.
Krystyna Krahelska (pierwsza od lewej). Jej brat Bohdan (trzeci od lewej)
Krystyna Krahelska z bratem Danem, 1927 rok
Jan Krahelski, ojciec Krystyny; m.in. wojewoda poleski (w latach 1926 – 1932), podpułkownik Wojska Polskiego
W 1926 roku po przeniesieniu się rodziny do Brześcia, rozpoczęła naukę w tamtejszym gimnazjum w klasie humanistycznej. Już wtedy przejawiała wyraźne zainteresowanie poezją. Prowadziła notatnik, w którym wierszem opisywała własne emocje i najważniejsze wydarzenia ze swojego życia.
Brześć nad Bugiem – stolica województwa poleskiego. Pocztówka ze zdjęciem Gimnazjum Państwowego im. Romualda Traugutta, które Krystyna Krahelska ukończyła i w którym w 1932 roku złożyła egzamin maturalny
Polesie. Przeprawa przez Szczarę
Krahelska w harcerstwie
W 1928 roku wstąpiła do harcerstwa. Jak wspomina jej siostra Halina Krahelska w książce pt. „Opowieść o zwyczajnej dziewczynie”: „Odnalazła wreszcie coś, co ułatwia jej jakie takie pogodzenie się z miastem i, chociaż nie uwalnia się od tęsknoty za rodzinnymi stronami, sprawia, że Krystyna od tej chwili czuje się naprawdę potrzebna”.
W 1932 roku zdała maturę i rozpoczęła studia na Uniwersytecie Warszawskim na Wydziale Geografii. W połowie roku akademickiego 1933/34 zdecydowała się przenieść na etnografię.
Indeks Krystyny Krahelskiej, studentki Uniwersytetu Warszawskiego, 1932 rok
Legitymacja studencka Krystyny Krahelskiej, wystawiona przez Uniwersytet Józefa Piłsudskiego w Warszawie
Twórczość literacka Krahelskiej
Jej twórczość poetycka została zauważona w 1936 roku, kiedy to została zaproszona na tzw. „środę literacką” do Wilna. Zaproszenie to było dla niej bardzo dużym wyróżnieniem. Na wileńskich spotkaniach literackich swoje wieczory autorskie mieli m.in. Julian Tuwim i Jan Lechoń.
Widok Warszawskiej Syrenki nad Wisłą
W 1937 roku rzeźbiarka Ludwika Nitschowa, która wygrała konkurs na nową rzeźbę herbu Warszawy, zaproponowała jej pozowanie do mającego stanąć nad Wisłą pomnika Syreny.
W maju 1939 roku Krystyna Krahelska zdała końcowy egzamin dyplomowy.
1 września, gdy wybuchła II wojna światowa, przebywała wraz z rodziną w Mazurkach. Po wejściu do Polski wojsk sowieckich Krahelscy wyjechali do Białegostoku. W połowie października 1939 roku przybyli do Warszawy.
Krahelska w ZWZ i AK
W stolicy Krystyna Krahelska zaangażowała się w działalność konspiracyjną Związku Walki Zbrojnej.
Wiosną 1940 roku cała rodzina Krahelskich znowu opuściła Warszawę i przeniosła się do Pieszej Woli. Poetka jednak zbyt długo tu nie wytrzymała i w połowie 1940 roku wyjechała do Warszawy, a potem do Puław, gdzie rozpoczęła pracę jako pomoc laboratoryjna.
W 1941 roku powstały dwie ważne piosenki Krahelskiej: „Kołysanka” i „Kujawiak”. Pod koniec tego roku poetka wróciła na krótko do rodziców, jednak w sierpniu 1942 roku znowu przeniosła się do Warszawy.
Na początku stycznia 1943 roku powstała jej najbardziej znana piosenka „Hej chłopcy, bagnet na broń”, napisana dla batalionu AK „Baszta”.
28 lipca 1944 roku pod pseudonimem „Danuta” została przydzielona jako sanitariuszka do plutonu 1108, wchodzącego w skład dywizjonu „Jeleń”.
Noc przed wybuchem Powstania Warszawskiego spędziła w mieszkaniu na rogu Oleandrów i Marszałkowskiej razem z kilkoma innymi sanitariuszkami.
Krahelska w Powstaniu Warszawskim
1 sierpnia 1944 roku o godz. „W” pluton 1108 ruszył do akcji na gmach „Nowego Kuriera Warszawskiego”, gdzie napotkał przeważające siły wroga. „Danuta” dzielnie opatrywała pierwszych rannych.
Około godz. 18.00 sama została ciężko ranna. Z powodu silnego ostrzału dopiero późnym wieczorem, już półprzytomna, została przeniesiona na punkt sanitarny.
Pomimo przeprowadzonej operacji zmarła 2 sierpnia nad ranem. Pochowano ją przy ul. Polnej 36.
Grób Krystyna Krahelskiej
W kwietniu 1945 roku jej szczątki przeniesione zostały na cmentarz przy kościele św. Katarzyny na warszawskim Służewie.
Strona wystawionej przez MON Rządu RP na Wychodźstwie (w Londynie, 11 listopada 1949 rok) legitymacji do nadanego Krystynie Krahelskiej, pośmiertnie, Złotego Krzyża Zasługi z Mieczami
Strona legitymacji do nadanego (w Londynie) Krystynie Krahelskiej, pośmiertnie, Krzyża Armii Krajowej
Krystynę Krahelską pośmiertnie odznaczono Krzyżem Walecznych oraz Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami. Jej imię nosi wiele drużyn harcerskich.
Znadniemna.pl/PAP
