W Państwowym Teatrze Młodzieżowym w Mińsku odbyła się w czwartek, 12 października, premiera sztuki „Lekcja miłości. Historia Kościuszki” w reżyserii Adama Wojtyszki z udziałem białoruskich aktorów. Polsko-białoruski spektakl powstał z okazji 200. rocznicy śmierci przywódcy powstania w 1794 r.
Scena ze spektaklu
Spektakl jest adaptacją dramatu Anny Bojarskiej „Lekcja polskiego”, który opowiada historię uczucia Kościuszki do młodej dziewczyny – Emilki Zeltner, której udziela lekcji historii, a także języka polskiego, przebywając na emigracji w Szwajcarii pod koniec życia.
Emilka Zeltner (aktorka Elizaveta Ilyevskaya) zwraca się do Tadeusza Kościuszki (aktor Aleksander Szarow)
„To rezultat wspólnych działań teatru, Ambasady RP, Instytutu Polskiego w Mińsku i Instytutu Adama Mickiewicza. Powstał pomysł na spektakl, w którym polski reżyser i kompozytor będą pracować z białoruskimi aktorami” – powiedziała we wtorek w Mińsku podczas konferencji prasowej, poprzedzającej premierę, Eugenia Dąbkowska z Instytutu Adama Mickiewicza.
Aleksander Szarow w roli Tadeusza Kościuszki
Dodała, że „Lekcja polskiego” Anny Bojarskiej to jeden z najbardziej znanych utworów poświęconych Kościuszce dzięki adaptacji Andrzeja Wajdy na scenie Teatru Powszechnego w 1988 r.
Prace nad spektaklem trwały w Mińsku od maja. Reżyser Adam Wojtyszko podkreślił, że praca z białoruskim zespołem przebiegała bardzo dobrze. „Nigdy jeszcze moja praca z aktorami nie była tak prawdziwa. Ponieważ nie znam rosyjskiego tak dobrze, jak bym chciał, była to w większym stopniu praca z z emocjami” – zaznaczył Wojtyszko.
Rezyser Adam Wojtyszko i aktorka Elizaveta Ilyevskaya podczas próby
„Po doświadczeniach pracy w Petersburgu i Moskwie byłem pewien, że w Mińsku spotkamy wspaniałych aktorów, i nie myliłem się” – powiedział kompozytor Piotr Salaber.
Jak dodał, w tworzenie muzyki do spektaklu zaangażowana była m.in. skrzypaczka Natalia Walewska i kanadyjski reżyser dźwięku Chris Aiken.
Aktorzy Elizaveta Ilyevskaya i Iwan Szczetko
W spektaklu, wyreżyserowanym przez Adama Wojtyszkę, zagrali białoruscy aktorzy: Aleksander Szarow (Tadeusz Kościuszko), Elizaveta Ilyevskaya (Emilka Zeltner), Ilja Czerepko-Samochwałow, Iwan Szczetko oraz Denis Moisiejczyk.
Tadeusz Kościuszko (1746-1817)
Tadeusz Kościuszko, fot.: Wikimedia Commons
Urodził się 4 lutego 1746 r. w Mereczowszczyźnie koło Kossowa na Polesiu.
W wieku 9 lat rozpoczął naukę w Kolegium Pijarów w Lubieszowie. W 1760 r. z powodu finansowych kłopotów rodziny, przerwał naukę. Dziedzicem niewielkiego majątku rodzinnego został jego brat Józef, dlatego Tadeusz wybrał karierę wojskową.
W 1765 r. Kościuszko wstąpił do Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, uczestniczył tam w specjalnym kursie inżynierskim dla wyróżniających się słuchaczy. Szkołę ukończył w stopniu kapitana.
W 1769 r. Kościuszko wyjechał do Paryża, gdzie studiował w Akademii Malarstwa i Rzeźby. Pięcioletni pobyt w przedrewolucyjnej Francji wywarł poważny wpływ na jego przekonania polityczne i społeczne.
Kościuszko powrócił na krótko do kraju w 1774 r., jednak wobec braku perspektyw zatrudnienia, wyjechał do Drezna. Nie znajdując i tam zajęcia, ruszył do Paryża. Tam dowiedział się o wojnie w Ameryce. Na amerykańskiej ziemi znalazł się w 1776 r., miesiąc po ogłoszeniu Deklaracji Niepodległości.
Dzięki listom polecającym Kościuszko został mianowany na inżyniera armii amerykańskiej. Brał udział w budowaniu fortyfikacji w wielu obozach wojskowych. W uznaniu zasług został w 1783 r. awansowany na generała brygady. Otrzymał też specjalne podziękowania, nadanie gruntu oraz znaczną sumę pieniędzy.
W 1784 r. Kościuszko powrócił do kraju, gdzie zaangażował się w działalność polityczną. Dzięki postanowieniom Sejmu Wielkiego zwiększającym liczebność armii do 100 tys. Kościuszko otrzymał nominację na generała majora wojsk koronnych. Odznaczył się w walce z oddziałami rosyjskimi, które wkroczyły na ziemie polskie w 1792 r., za co otrzymał order Virtuti Militari.
Po przyłączeniu się króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do konfederacji targowickiej, Kościuszko podobnie jak wielu działaczy politycznych, wyjechał z kraju. Najpierw do Lipska, później do Paryża. Kiedy w 1793 r. ogłoszono drugi rozbiór Polski, Kościuszko przyjechał do Drezna, gdzie zaczął opracowywać koncepcję powstania narodowego.
Insurekcja, nazwana kościuszkowską, rozpoczęła się w 1794 r. i mimo bohaterskich walk, zakończyła się klęską i III rozbiorem, po którym Polska ostatecznie zniknęła z mapy.
Kościuszko, który podczas walk dostał się do rosyjskiej niewoli, po odzyskaniu wolności, wyjechał na krótko do Stanów Zjednoczonych, potem powrócił do Europy. W latach 1798-1815 mieszkał pod Paryżem, brał wtedy m.in. udział w tworzeniu Legionów Polskich oraz w zakładaniu Towarzystwa Republikanów Polskich.
Zmarł 15 października 1817 r. w Solurze w Szwajcarii. Został pochowany w tamtejszym kościele pojezuickim; rok później szczątki bohatera zostały przewiezione do Krakowa i spoczęły w kryptach królewskich w katedrze na Wawelu.
Urna z sercem Kościuszki trafiła do Polski dopiero w 1927 r. – umieszczono ją w dawnej kaplicy królewskiej Zamku Królewskiego w Warszawie.
15 października przypada 200. rocznica śmierci bohatera, w związku z czym rok 2017 został ustanowiony przez Sejm i Senat RP Rokiem Tadeusza Kościuszki, a patronat nad obchodami kościuszkowskimi w Polsce i na całym świecie objęła konferencja Generalna UNESCO (Organizacja Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury).
Znadniemna.pl za PAP, zdjęcia – Facebook.com
