Organizatorami obrony Grodna we wrześniu 1939 r. byli major Benedykt Serafin i wiceprezydent Grodna Roman Sawicki. Wiemy o nich niewiele.
Serafin i Sawicki w filmie „Krew na bruku. Grodno 1939″, fot.: grodno1939.pl
O Serafinie wiadomo, że urodził się 08.04.1893, a więc miał 46 lat. W 1928 r. był w 81 pułku piechoty. Jak został komendantem Rejonowej Komendy Uzupełnień w Grodnie – nie wiadomo. Do niedawna przypuszczaliśmy, że zginął, najprawdopodobniej przedzierając się na Litwę. Jednak wg. prof. Czesława Grzelaka z AON, autora wielu publikacji o walkach na Kresach Północnowschodnich we wrześniu 1939 r. wiemy, że są informacje, że dotarł do Wielkiej Brytanii. Co się z nim później stało?
Roman Sawicki urodził się w 10 lutego 1888 w Grodnie. Ukończył studia na Wydziale Matematyki Uniwersytetu Petersburskiego. W 1918 brał udział w Samoobronie Ziemi Grodzieńskiej. W latach 1919–1920 -nauczyciel matematyki w grodzieńskich szkołach. W 1919 radny miejski z ramienia PPS. Od 1934 – wiceprezydent Grodna. O nim wiemy tyle, że zdołał sie wydostać z miasta, ale później (juz podczas okupacji niemieckiej?) do niego wrócił. Został w 1942 r. rozstrzelany w Grodnie przez Niemców.
Szukamy informacji o Benedykcie Serafinie i Romanie Sawickim.
Prosimy o kontakt: [email protected]
Znadniemna.pl za Fundacją Joachima Lelewela
Charniakiewicz Andrej / 11 marca, 2015
Zapomnialem, czy juz komentawalem na ten temat. Powturze^
1) Серафін Бенедыкт-Уладыслаў // Serafin Benedykt-Władysław (8.4.1893 – ?), вайсковец, маёр. Жыў у Гродна (з 1936). Служыў у 81-м палку пяхоты. Кіраўнік гродзенскай павятовай камендатуры прызыву (powiatowej komendy uzupełnień). Старшыня Гродзенскага аддзялення Марской і каланіяльнай лігі імя Стэфана Баторыя (1939). Адзін з арганізатараў абароны Гродна (20-22.9.1939). Жыў па вул. Akademicka, 22.
Літ.: ДАГВ Ф. 98. Воп. 1. Спр. 13. Арк. 4; Там жа Ф. 142. Воп. 1. Спр. 26. Арк. 8.
2) Савіцкі Раман // Sawicki Roman (10.2.1888, Гродна – 20.10.1942, в. Навумавічы, 2-гі Форт), настаўнік, віцэ-прэзідэнт Гродна. Грамадска-палітычны дзеяч. Сын Францішка і Міхаліны з Лубатынскіх. Скончыў гродзенскую гімназію (1906); фізіка-матэматычны факультэт Пецярбургскага ўніверсітэта (1911). Працаваў настаўнікам матэматыкі сярэдніх школ у Пецярбургу ды Гродна (1911–1916). Мабілізаваны ў царскае войска; служыў у 6-м запасным палку сапёраў (з 2.1916). Вучыўся ў школе паручнікаў інжынерных войск у Петраградзе (з 1.1917). Служыў ў 5-м Сібрсікм інжынерным палку (з 7.1917–12.1917). Пасля дэмабілізацыі вярнуўся на Радзіму (4.1918). Сябра польскай самаабароны Гродзенскай зямлі (1918). Настаўнік матэматыкі ў польскай гімназіі ў Гродна (8.1918–4.1919). У сувязі з наступленнем Чырвонай Арміі, эвакуяваўся ў Быдгошч, дзе ўступіў у мясцовую грамадзянскую самаабарону (samoobrona obywatelska). Працаваў у аддзеле ускосных падаткаў у Гродна, Варшаве і Вільні (dzial podatków pośrednich) (з 10.1920); рэвізор аддзелаў ускосных падаткаў пры Падатковай інспекцыі ў Вільні (wydział podatków pośrednich Izby Skarbowej w Wilnie). Міравы суддзя (sędzia rozejmczy). Сябра Гродзенскай гарадской Рады (1919–1927; 1934–1939). Лаўнік гродзенскага магістрата, кіраўнік аддзела камунальнай гаспадаркі (wydział zakladów użyteczności publicznej) (1925). Віца-прэзідэнт Гродна (19.10.1934). Сябра ППС. Беспаспяхова балатаваўся на выбарах у Сейм ад спіса партыі (1922). Сябра Гродзенскай акруговай арганізацыі АЗОНа (на 1937). Старшыня праўлення Гродзенскай добраахвотніцкай пажарнай аховы (Stowarzyszenie ochotniczej straży pozarnej w Grodnie) (1937) ды камісіі па арганізацыі месца пад новыя хрысціянскія могілкі (1936). Сябра праўлення Таварыства супраць сухотаў (członek zarządu Tow. Przeciwgrużliczego); Польскага Чырвонага Крыжа (Polskiego Czyrwonego Krzyża); рэвізійнай рады Камунальнай касы (członek rady nadzorczej Komunalnej Kasy Oszczędności); праўлення Польскай Мацежы школьнай (1925); Kамісіі, якая мела сваім заданнем абарону статуса Гродна як „горада, выдзеленага з павета” (1927); рэдакцыйнага камітэта гістарычнай бібліятэкі Гродна (1929); аргкамітэта Таварыства загарадных участкаў (Komitet Organizacyjny T-wa Ogródków Działkowych); праўлення Гродзенскага аддзела Польскага гістарычнага таварыства (oddział polskiego towarzystwa historycznego w Grodnie) (1935). Рэдактар „Kroniki miasta Grodno”. Спонсар туніру за першынство па шахматах (1935). Узнагароджаны “Залатым Крыжам Заслугі”. Адзін з ініцыятараў абароны горада ад Чырвонай Арміі (20-22.9.1939). Праз мегафон заклікаў жыхароў Гродна да капання равоў і ўзвядзення барыкад супраць танкаў. Супрацоўнічаў з вайсковымі ўладамі пры арганізацыі добраахвотных аддзелаў з жыхароў горада. Здолеў выехаць у Літву. Завочна праходзіў па справе арганізацыі пагромаў у Гродна. Абвінавачваўся ў “расправе над асобамі, якія сімпатызавалі савецкай уладзе” (усяго ахвярамі пагрому сталі дваццаць пяць чалавек). З пачаткам савецка-нямецкай вайны вярнуўся ў горад. Падчас нямецкай акупацыі працаваў у гарадской управе (Stadtverwaltung Grodno), кіраўнік гаспадарчага аддзела. Адзін з арганізатараў грамадзянскага камітэта дапамогі ахвярам вайны ў Гродна (1941). Сябра АК. Расстраляны немцамі (Паводле Г. Ліпінскай, быў забіты праз гестапа ў Варшаве (1943)). Л. Саванеўскі прысвяціў яму наступныя радкі: “Był długie lata w randze wiceprezydenta Zacny Roman Sawicki, postać tak typowa, Zasługi jego Grodno ogromne pamięta, Niechaj jemu hołd złoży ta Saga. Hiobowa… Romana Sawickiego wiceprezydenta Któryż z grodnian nie wspomni ze drżeniem serdecznym, Któż jego zasług wielkich wdzięcznie nie pamięta I o pracach zapomni wielce pożytecznych? W Warszawie podczas wojny znalazł on schronienie, Lecz tęsknota do Grodna znowu go zawiodła, A wtedy cios niemiecki przeciął mu istnienie, Niezłomnego zabiła wraża ręka podła”. Жанаты з Габріэлай Карнацкай (1915). Жыў па вул. Rybacka, 5.
Літ.: ДАГВ Ф. 1, Воп. 1, Спр. 181, Арк. 20 зв.; Там жа Ф. 15. Воп. 1. Спр. 17. Арк. 9; Там жа. Ф. 46. Воп. 1. Спр. 3. Арк. 64 зв.-65; Там жа Спр. 19. Арк. 23, 26 зв.; Там жа Спр. 282. Арк. 32; Там жа. Спр. 284. Арк. 40; Там жа. Спр. 285. Арк. 52-52 зв., 79, 110 зв.; Там жа. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 3. Арк. 15, 34; “Nadniemeński kurjer polski”. 26.3.1925. № 85. Str. 1; “Nowy grodzieński kurjer codzienny 5 groszy”. 29.5.1934. № 147. Str. 6; «Mały dziennik grodzieński». 29.11.1935; Czy wiesz kto to jest? Warszawa, 1938. Str. 651; Połski słownik biograficzny. Tom XXXV. Warszawa-Kraków, 1994. Str. 340-341; H. Majecki Działalność PPS w Grodnie w okresie międzywojennym // “Białosocczyzna”. 1995. T. 2. Str. 47; L. Sawoniewski Saga o Grodnie. Białystok, 1994. Str. 87; L. Sawoniewski Saga o Grodnie. Łódź-Białystok, 1999. Str. 17, 78-79; Памяць: Гіст.-дакум. Хроніка Гродна. Мн.: БелЭн, 1999. Ст. 496; M. Gnatowski Radzieckie dokumenty o represjach za stłumienie komunistycznych rebelii w Skidlu i Grodnie we wrześniu 1939 r. // Studia Poslaskie. Białystok, 2001. T. XI. Str. 299-328; В. Черепица. …Не потерять связующую нить. История Гродненщины ХІХ – ХХ столетий в событиях и лицах. Гродно, 2003. Стр. 177; Т. Казак Дакументы магістрата г. Гродна 1919-1939 гг. у фондах Дзяржаўнага архіва Гродзенскай вобласці // Гарадзенскі палімпсест. 2009. Дзяржаўныя ўстановы і палітычнае жыццё. XV-XX. Гародня, 2009. Ст. 356; J.J. Milewski Powstanie i działalność oddziału polskiego towarzystwa historycznego w Grodnie // Biuletyn historii pogranicza. Białystok, 2006. № 7. Str. 59; Encyklopedia ziemi wileńskiej. T. I. Bydgoszcz, 2002. Str. 360.
/
Charniakiewicz Andrej / 11 marca, 2015
Асабіста мне было б цікава даведацца пра „украінскі” след абаронцаў Гродна:
Чапурны Яфім // Czepurny Jafim, кіраўнік Цэнтральнага Украінскага камітэта ў Гродна (з 1935). Удзельнічаў у абароне Гродна (1939). Вось як пісаў аб ім савецкі журналіст адразу пасля падзеяў: «Помимо пилсудчиков к обороне города привлекалась контрреволюционная шваль самых разнообразных мастей и оттенков. Один из отрядов был создан, например, петлюровцем Ефимом Чепурным. Группа украинских националистов, возглавляемая Чепурным, руководилась из Варшавы вторым отделом польского генштаба…». Нейкая Марыя Чапурная разам з дзецьмі была выслана савецкай уладай з горада (13.4.1940).
Літ.: Памяць: Гіст.-дакум. Хроніка Гродна. Мн.: БелЭн, 1999. Ст. 341; Wiszka Emilian. Emigracja ukraińska w Polsce 1920-1939. Toruń, 2004. Str. 567, 570-577; А. Вашкевич, А. Чернякевич Взгляд с другой стороны: бои за Гродно в 1939 году глазами советского корреспондента // Rocznik Grodzieński. Rok 2012. Nr 4. Str. 172.
/