Biblioteka jest owocem działań Wielkiej Emigracji starającej się o zachowanie polskiej kultury. Gromadzono w niej ocalałe w powstaniu listopadowym książki, mapy, dzieła sztuki i różne pamiątki narodowe.
Początki działalności
Pierwotnie biblioteka mieściła się w małym mieszkaniu jednego z działaczy emigracyjnych. Jednak rozrastający się księgozbiór wymusił poszukiwanie nowego miejsca. Emigranci za pieniądze zebrane w kwestach i przekazane w darach kupili dom z XVII wieku na Wyspie św. Ludwika w Paryżu, w którym mieszkał sekretarz króla Ludwika XIV. Przenosiny do nowego budynku nastąpiły w 1854 roku. Od tego czasu, to właśnie tam znajduje się siedziba biblioteki.
Pieczę nad biblioteką sprawowało emigracyjne Towarzystwo Literackie w Paryżu, przemianowane w latach 50. XIX wieku na Towarzystwo Historyczno – Literackie. Pod koniec XIX wieku, wskutek zaniku działalności organizacji, nadzór nad instytucją przejęła Polska Akademia Umiejętności w Krakowie. Doszło do tego za sprawą skutecznych działań jednego z członków PAU – Władysława Mickiewicza, jednego z synów narodowego wieszcza, który dodatkowo przekazał jeszcze pamiątki po ojcu.
Cenne zbiory
Zbiory Biblioteki Polskiej w Paryżu pochodzą z darów. Przez długi czas jednym z najważniejszych fundatorów była Fundacja Lanckorońskich i Fundacja im. Zygmunta Zaleskiego – ojca obecnego dyrektora. Ponadto Biblioteka utrzymywała się ze składek członkowskich Towarzystwa Historyczno-Literackiego i przepisanych na nią spadków.
Najstarsze zbiory pochodzą z XV wieku. To inkunabuły i rozmaite dokumenty. Niektóre z nich zostały podpisane przez królów i to nie tylko polskich. Biblioteka posiada także sprawozdania ze średniowiecznych synodów zwoływanych przez papieży. Poszczególne z nich występują tylko w sześciu egzemplarzach na świecie. Biblioteka posiada wiele manuskryptów, m.in. „Pana Tadeusza” i „Dziadów” Adama Mickiewicza, utworów Juliana Ursyna Niemcewicza, Juliusza Słowackiego, Fryderyka Chopina, Johanna Wolfganga Goethego oraz akt detronizacji cara Mikołaja I podpisany przez sejm Królestwa Polskiego z 1831 roku.
Zbiory obejmują ok. 220 000 jednostek, w tym 150 000 książek (niektórych brak w Polsce), 30 000 druków ulotnych, 3 200 tytułów czasopism, 4 000 map i atlasów i ok. 30 000 dzieł sztuki. Biblioteka posiada również ponad 5 000 rękopisów (w ponad 200 zespołach).
Po II wojnie światowej
W czasie II wojny światowej najcenniejsze zbiory do swej posiadłości koło Tuluzy oraz do swoich francuskich przyjaciół wywiózł ówczesny dyrektor Franciszek Pułaski. Niestety, zabrakło mu czasu na ukrycie całości. Znajdujące się w bibliotece zbiory wywieźli Niemcy. Zostały one znalezione przez zwolnionych ze stalagu francuskich więźniów w 1945 roku. Natknęli się oni na nierozpakowane skrzynki opatrzone napisem „Biblioteka Polska w Paryżu”. Zbiory wróciły do Paryża przez Warszawę i Moskwę. Część z nich została w Muzeum Literatury w Warszawie i w siedzibie Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie.
– Podczas porządków zauważyliśmy, że brakuje 800 książek, które najprawdopodobniej zostały ukradzione. Poza tym niektóre książki, mapy, ryciny zostały zakażone bakteriami, grzybami i wilgocią. Niestety, niektórych nie udało się uratować – mówił Kazimierz Zaleski, dyrektor Biblioteki Polskiej w Paryżu.
Instytucja to nie tylko biblioteka, ale także trzy muzea: Adama Mickiewicza, Fryderyka Chopina oraz Sztuki. W 2013 roku wraz z Muzeum Adama Mickiewicza w Paryżu została wpisana do rejestru Pamięci Świata UNESCO.
Od lewej: Serduszka Heleny i Franciszka Malewskich, obrączki Celiny i Adama Mickiewiczów, włosy Napoleona, pieczątki, binokle Celiny Mickiewiczowej, kałamarz oraz ostatnie pióro Adama Mickiewicza
Różaniec wykonany przez Marylę Wereszczakównę
Maska pośmiertna Adama Mickiewicza
Paszport Adama Mickiewicza
Znadniemna.pl/polskieradio.pl
