Niepokojące wieści dotarły do nas z Lidy. Według naszych tamtejszych Czytelników władze miasta przygotowują się do likwidacji Historycznego Cmentarza w Lidzie, zwanego przez miejscowych mieszkańców „starym cmentarzem katolickim”. Wraz z nekropolią, założoną w 1797 roku może zniknąć także utrzymywana we wzorowym stanie przez miejscowych Polaków polska kwatera wojenna, zwana Cmentarzem Lotników.
Powodem do niepokoju o los polskich zabytkowych nekropolii w Lidzie stało się zniknięcie z muru otaczającego Historyczny Cmentarz w Lidzie tablicy, informującej o zabytkowej nekropolii oraz o podejmowanych ostatnio próbach jej renowacji.
– Zniknięcie tablicy może oznaczać, że wkrótce cmentarz zostanie zrównany z ziemią – niepokoi się w rozmowie z nami Czytelnik, proszący o anonimowość. Według niego kilku jego znajomych, opiekujących się Cmentarzem Lotników, będącym fragmentem zabytkowej nekropolii słyszało od władz komunalnych miasta o istnieniu planów likwidacji Historycznego Cmentarza w Lidzie i zamienienia jego terenu w park.
Zagrożony likwidacją jako fragment większej nekropolii Cmentarz Lotników, jest kwaterą wojenną, będącą miejscem ostatniego spoczynku żołnierzy polskich z okresu wojny polsko-bolszewickiej, II wojny światowej, a także polskich partyzantów. Znajduje się tutaj między innymi symboliczny grób dowódcy kompanii w IV batalionie 77. pułku piechoty Armii Krajowej por. Jerzego Bokłażca „Pazurkiewicza”, którego płyta nagrobna została w sposób barbarzyński ocenzurowana przez sługusów reżimu dyktatorskiego Aleksandra Łukaszenki. Z wyrytej na grobie bohatera inskrypcji przy pomocy szlifierki usunięto informację o przynależności upamiętnionego żołnierza do Armii Krajowej.
Tablica informująca o zabytkowym charakterze szykowanej do likwidacji nekropolii została ufundowana przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Lidzkiej z siedzibą w Gdańsku. Ta organizacja zrzeszająca urodzonych w Lidzie mieszkańców Trójmiasta oraz ich potomków kilka lat temu podejmowała starania mające na celu renowację nekropolii, o czym napisali na usuniętej, niestety tablicy sporządzonej w językach białoruskich oraz polskim.
Pragnąć udokumentować przesłanie fundatorów tablicy, której treść nie spodobała się władzom Lidy, wykonującym wszystkie zachcianki białoruskiego dyktatora w zwalczaniu śladów polskości na zachodnich terenach Białorusi, publikujemy polskojęzyczną wersję treści usuniętej z cmentarza tablicy:
Historyczny Cmentarz w Lidzie
Cmentarz w Lidzie został utworzony na gruncie zamkowym w r. 1797. Pierwotnie, jako jedyny w mieście, był cmentarzem komunalnym. Od r. 1865 stał się cmentarzem katolickim. W 1800 r. została zbudowana drewniana kaplica Św. Barbary, a obecna murowana w 1930 r. W latach 1900 – 03 cmentarz został otoczony murem do dziś istniejącym. Ostatni pochówek miał miejsce w r. 1960. W latach 70-tych władze zdecydowały o likwidacji cmentarza. Opór mieszkańców spowodował, że władze zrezygnowały z realizacji tej decyzji. Jednak nagrobki były niszczone, a kaplica uległa dewastacji. W 1988 r. Klub Miłośników Kultury Polskiej imienia Adama Mickiewicza w Lidzie, pierwsza polska organizacja w d. ZSRR, zorganizował czyny społeczne w celu porządkowania kwatery wojskowej. Od tego czasu kwatera wojskowa była pod stałą opieką Polaków w Lidzie. W latach 2000 – 2003, staraniem parafii Podwyższenia Krzyża Świętego, została odtworzona kaplica.
W latach 1990 – 92 przeprowadzono inwentaryzację 2700 grobów. W 2017 r. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Lidzkiej w Gdańsku opracowało projekt renowacji zabytkowego cmentarza przy współfinansowaniu przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego i uzyskało zgodę Mera Lidy na realizację zaplanowanych prac.
W latach 2018-2020 przeprowadzono prace renowacyjne przy współfinansowaniu przez MKiDN RP, Kancelarię Senatu RP, Fundację Gdańską, Pawła Adamowicza oraz sponsorów prywatnych.
Ostatnio gruntownej renowacji Cmentarza Lotników podjęła się z zamiarem odnowienia w przyszłości całej zabytkowej nekropolii, Fundacja Pomoc Polakom na Wschodzie. – Nawet przystąpiliśmy z przedstawicielami Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie do wstępnej oceny rozmiarów prac renowacyjnych – opowiada Irena Biernacka, prezes Oddziału Związku Polaków na Białorusi w Lidzie i członkini Zarządu Głównego ZPB.
Ta ostatnia próba renowacji cmentarza, podobnie jak poprzednia – opisana w z treści usuniętej tablicy – niestety się nie powiodła, gdyż reżim Łukaszenki po sfałszowanych wyborach prezydenckich 2020 roku ogłosił Polskę i Polaków wrogami Białorusi.
Oznacza to, że zabytkowy cmentarz w Lidzie, stanowiący rodzaj kroniki historycznej z okresu ostatnich dwustu lat historii miasta, stracił czy nie ostatnią szansę na gruntowną renowację i pozostanie zabytkiem, z którego posiadania byłaby dumna władza każdego cywilizowanego kraju.
Władza łukaszenkowska jest jednak władzą mankurtów (mankurt – termin pochodzący w mitologii Kirgistanu, odnoszący się do bezwolnego, otępiałego, posłusznego niewolnika, niemającego pojęcia o swoim pochodzeniu).
Wszystko wskazuje zatem na to, że Historyczny Cmentarz w Lidzie już wkrótce ulegnie likwidacji. A razem z nim może zniknąć jego integralna część – polska wojenna nekropolia, zwana przez miejscowych Cmentarzem Lotników, na którym Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie udało się rozpocząć prace renowacyjne i zamrozić je w zaawansowanym stadium ze względu nieprzychylność miejscowych władz.
Znadniemna.pl
