Potrwało zaledwie pięć dni od 14 do 19 marca 1919 roku, ale stało się ważnym świadectwem przywiązania miejscowej ludności do polskości i chęci wyrwania się z spod rosyjskiego panowania poprzez przyłączenie miasta do tylko co odrodzonej Polski.
Nieświeżanie postanowili wystąpić przeciwko bolszewikom i wyzwolić miasto z rąk sowieckich na wieść o wybuchu wojny między Polską, a bolszewicką Rosją. Do inicjatorów zrywu docierały wieści o sukcesach wojsk polskich w bojach i potyczkach z Armią Czerwoną. W lutym 1919 roku linia frontu rzeczywiście przebiegała nieopodal Nieświeża, bo w stu kilometrach od miasta.
Ta okoliczność sprawiła, że nieświeżanie w nocy z 14 na 15 marca przystąpili do akcji wyzwolenia miasta z rąk bolszewickich. Na początku działania te wróżyły ostateczny sukces całemu przedsięwzięciu, gdyż udało się zabić kilku ważnych bolszewików, w tym naczelnika miejscowego Czeka (Komisja nadzwyczajna do walki z kontrrewolucją i sabotażem – specsłużba, z której wywodziły się późniejsze NKWD, MGB, KGB, milicja itd.)
Wieści o wznieceniu powstania przeciwko władzy sowieckiej przez polską ludność Nieświeża, dotarły do kierownictwa bolszewickiego, rezydującego w niedalekim Mińsku.
Sowieci skierowali do stłumienia powstania regularne oddziały Armii Czerwonej. Polscy ochotnicy nie mieli szans w walce z regularnym wojskiem i 19 marca Nieśwież ponownie znalazł się w rękach sowieckich. Wojska polskie dotarły do miasta dopiero 16 kwietnia. Sowieci tymczasem zamknęli powstańców polskich w celach klasztoru Benedyktynów, aby 24 marca rozstrzelać.
Dzisiaj o tragicznych wydarzeniach sprzed 103. lat przypomina pomnik na miejscowym cmentarzu katolickim, który został ufundowany i odsłonięty 24 marca 1926 roku przez uczniów i nauczycieli nieświeskiego gimnazjum, jako drugie upamiętnienie powstańców po pomniku, znajdującym się w okresie międzywojennym w centrum Nieświeża. Na pomniku, który przetrwał, możemy przeczytać. nazwiska powstańców, poległych z rąk Sowietów. Byli to: Mieczysław Wolnisty, Polikarp Kolęda, Józef Januszkiewicz, Konstanty Szydłowski i Stanisław Iwanowski.
Wyryta na pomniku inskrypcja, tłumaczy uczucia fundatorów upamiętnienia, którzy, jak się wydaje, byli przekonani co do tego, że „A jeśli komu droga otwarta do nieba – Tym co służą Ojczyźnie.”
Znadniemna.pl na podst. cudnadwisla.pl, fot.: Wikipedia.org
ego / 19 marca, 2022
Chwała Bohaterom !
/