Białoruskie Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiasna” otrzymało 17 września w siedzibie Ambasady RP w Mińsku Nagrodę Specjalną Kapituły Nagrody Orła Jana Karskiego. W uroczystości obok ambasadora RP Artura Michalskiego udział wzięli przedstawiciele placówek dyplomatycznych krajów Unii Europejskiej oraz mediów.
Decyzja o specjalnym wyróżnieniu dla „Wiasny”, kierowanej przez Alaksandra Bialackiego, zapadła 15 sierpnia w formie elektronicznej. Wówczas Kapituła Nagrody Orła Jana Karskiego zdecydowała, aby obok dwóch, już przyznanych w tym roku, nagród dla o. Ludwika Wiśniewskiego i Dominiki Kulczyk, nagrodą specjalną uhonorować Białoruskie Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiasna”. W uzasadnieniu swojej decyzji Kapituła podkreśliła, że wyróżnienie zostało przyznane „ za długoletnią obronę praw ludzkich, godności i demokracji oraz za budowanie świadomości społecznej”.
„Ewidentne sfałszowanie wyborów prezydenckich przebrało miarę rozgoryczenia narodu białoruskiego, który wbrew represjom, domaga się prawdy i sprawiedliwości” – ocenili nagradzający. Ich zdaniem „elementarne poczucie solidarności oraz pamięć o tym, jak wielkim wsparciem dla polskich aspiracji wolnościowych była postawa świata cywilizacji Zachodu, nakazuje dzisiaj okazanie takiej samej solidarności Białorusi”. W sierpniowym komunikacie zacytowano członka kapituły – kardynała Stanisława Dziwisza, który stwierdził, że „naród białoruski potrzebuje w obecnej sytuacji głosu solidarności i jedności w trosce i walce o zachowanie godności człowieka”.
Otwierający uroczystość w Mińsku ambasador RP na Białorusi Artur Michalski podkreślił znaczenie działalności członków Białoruskiego Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiasna”, którzy przez wiele lat są razem z ofiarami reżimu, a także wyraził solidarność z narodem Białorusi.
„Dzisiejsza uroczystość w normalnych warunkach miałaby się odbyć w Warszawie, lecz rozumiemy, że „Wiasna” ma teraz, niestety, zbyt dużo pracy tutaj, na Białorusi. Laureatami tej nagrody byli działacze niosącej wolność nie tylko Polsce „Solidarności”, której 40. rocznicę obchodziliśmy w sierpniu.” – mówił ambasador Michalski, opowiadając o historii samej Nagrody , ale także o jej patronie – Janie Karskim – Polaku, Sprawiedliwemu Wśród Narodów Świata, który opowiedział światu o Holokauście.
W imieniu Kapituły Nagrody Jana Karskiego do obecnych na uroczystości zwrócił się poprzez łączenie internetowe przewodniczący Towarzystwa Jana Karskiego Waldemar Piasecki.
Swoją laudację na cześć wyróżnionych białoruskich obrońców praw człowieka zaczął od refleksji inspirowanej przez wiersz Czesława Miłosza pt. „Który skrzywdziłeś”. Mówca przypomniał, że Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiasna” od 25 lat dokumentuje i ukazuje haniebne przypadki łamania praw białoruskich obywateli, które niestety dominują w białoruskiej rzeczywistości. „Walczycie o każdego niesłusznie represjonowanego, prześladowanego, więzionego” – mówił Waldemar Piasecki, wyrażając przekonanie, że Białorusini mają szczerze dosyć obecnej rzeczywistości i chcą ją zmieniać na lepszą. „Należy się «Wiaśnie» głęboki szacunek, podziw i pokłon. Niech ta nagroda będzie podziękowaniem i inspiracją. Orzeł Karskiego jest symbolem. Wierzymy, że narodowi białoruskiemu doda sił w walce o wolność, a społeczności międzynarodowej przypomni o konieczności stawania z Białorusinami ramię w ramię w ich walce” – mówił przedstawiciel kapituły Nagrody Jana Karskiego. Waldemar Piasecki przypomniał także, że działalność „Wiasny” integralnie wiąże się z osobą jej lidera – Alaksandra Bialackiego. „ Orzeł Jana Karskiego ląduje dziś w godnych rękach. Dla nas symboliczne znaczenie ma fakt, że nagrodę wręczamy w dniu 17 września” – podkreślił mówca.
Alaksander Bialacki, odbierając wyróżnienie i dziękując za nie w imieniu wszystkich swoich współpracowników zaznaczył, że Nagroda Jana Karskiego jest dużym moralnym wsparciem nie tylko dla Centrum „Wiasna”, lecz także dla większości Białorusinów, którzy obecnie walczą o swoją wolność i ludzką godność.
„Skala dzisiejszych represji jest niebywale duża, niczego podobnego w naszym kraju dotąd nie było. W dniu dzisiejszym ponad tysiąc osób znajduje się w więzieniach Mińska i Żodina. Mamy do czynienia z prawdziwą katastrofą prawniczą, wobec której naród białoruski potrzebuje szczególnego wsparcia i pomocy, żeby powstrzymać falę represji” – mówił Alaksander Bialacki.
Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiasna” jest organizacją pozarządową. Alaksandar Bialacki stoi na jej czele od 1996 roku, kiedy Centrum powstało, jako reakcja na brutalne rozpędzanie pokojowych demonstracji Białorusinów przez siły porządkowe. Sam Bialacki wspomina, że stając na czele „Wiasny” nie sądził, że obroną praw człowieka trzeba będzie zajmować się na Białorusi przez tak długi okres czasu. Centrum „Wiasna” za ponad dwadzieścia lat swojego istnienia udzieliło pomocy prawnej i materialnej tysiącom Białorusinów, których prawa zostały naruszone przez władzę. Pracownicy „Wiasny” za swoją działalność byli wielokrotnie prześladowani, a ich lider Aleś Bialacki w 2011 roku usłyszał wyrok 4,5 roku kolonii karnej o zaostrzonym rygorze i konfiskaty mienia. Prześladowanie białoruskiego obrońcy praw człowieka zostało wówczas potępione przez białoruskich polityków opozycyjnych, kraje Unii Europejskiej, USA oraz obrońców praw człowieka z całego świata.
Obecnie Centrum „Wiasna” we współpracy ze Światową Organizacją Przeciwko Torturom (OMCT) gromadzi informacje o ofiarach przemocy i tortur po wyborach prezydenckich na Białorusi. W okresie od 12 do 20 sierpnia zebrały świadectwa ponad 450 osób poszkodowanych przez milicję. Świadectwa te zostały potwierdzone nagraniami i zdjęciami. „Na Białorusi doszło do popełnienia przez władze zbrodni przeciwko ludzkości” – głosi komunikat Centrum. „Pomimo wielokrotnych informacji o popełnianiu przestępstw przez pracowników milicji Komitet Śledczy nie wszczął ani jednego postępowania karnego” – podkreśla organizacja.
W związku z opisaną sytuacją „Wiasna”, Międzynarodowa Federacja Praw Człowieka (FIDH), OMCT oraz Białoruski Komitet Helsiński zaapelowały o interwencję do Specjalnego Sprawozdawcy ONZ ds. tortur, prosząc m.in. o potępienie systematycznych tortur i poniżającego traktowania ludzi, zatrzymywanych na Białorusi. Zaapelowały też o wezwanie władz w Mińsku do zbadania opisanych przestępstw, wszczęcia śledztw wobec ich sprawców, a także o zwołanie nadzwyczajnej sesji Rady Praw Człowieka ONZ, poświęconej zbrodniom, popełnionym na Białorusi w czasie wyborów prezydenckich i po ich zakończeniu.
Paulina Juckiewicz z Mińska
