Na wzgórzu w Gibach, gdzie stoją dębowe krzyże symbolizujące ofiary obławy augustowskiej, obchodzono w niedzielę 73. rocznicę największej zbrodni dokonanej na Polakach po II wojnie światowej. Obława nazywana jest także małym Katyniem. Szczątki ofiar mogą być pogrzebane na terytorium współczesnej Białorusi, ale Białoruś odmawia Polsce pomocy prawnej w sprawie odnalezienia grobów ofiar obławy.
Główne obchody 73. rocznicy obławy augustowskiej na Górze Krzyży w miejscowości Giby. Fot.: PAP/A. Reszko
73 lata temu, 12 lipca 1945 r., oddziały NKWD i Smiersz rozpoczęły na Suwalszczyźnie operację, w której zginęło co najmniej 592 działaczy podziemia niepodległościowego. Operacja zwana była Obławą Augustowską.
Od ponad 20 lat w Gibach podczas rocznicowych uroczystości wspomina się tamte wydarzenia i poległych Polaków. Na początku lat 90. XX wieku na miejscu symbolizującym pochówek zaginionych postawiono 10-metrowy krzyż z napisem: „Zginęli, bo byli Polakami”. Na kamiennych tablicach wyryto nazwiska 592 osób. Na wzgórzu stoi też 460 dębowych krzyży. Ma ich być w sumie 592.
„Spotykamy się od wielu lat na tym wzgórzu, zwanym ostatnio Wzgórzem Krzyży, i myślę, że to jest dobra nazwa. Kiedyś sądzono, że tutaj mogą spoczywać szczątki pomordowanych w obławie augustowskiej, ale okazało się, że nie. Miejsca faktycznego spoczynku wciąż nie znamy” – mówił w niedzielę podczas uroczystości wiceminister spraw wewnętrznych i administracji Jarosław Zieliński.
Przypomniał, że ta zbrodnia ludobójstwa została dokonana po wojnie, w czasach pokoju, po kapitulacji Niemiec. „Ta zbrodnia była dokonana przez siły sowieckie, ale także przez polskich konfidentów” – dodał Zieliński.
Ks. Stanisław Wysocki, naoczny świadek, od lat działacz Związku Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej, który stracił w obławie ojca i dwie siostry, powiedział, że wszyscy pomordowani byli do końca wierni ojczyźnie. „Dziękujemy Bogu za ich niezłomność, za wierność Bogu i naszej ojczyźnie” – dodał.
Biskup ełcki ks. Jerzy Mazur mówił podczas mszy, że dobre intencje upamiętnienia bohaterów Obławy Augustowskiej nie mogą dzielić, nie powinny wprowadzać atmosfery wrogości i podziału. „Oni (bohaterowie) zapewne pragną, by wszyscy pamiętali i dążyli do prawdy” – powiedział biskup.
Wiceminister Zieliński przypomniał, że 17 czerwca stanął w Suwałkach jedyny Pomnik Ofiar Obławy Augustowskiej. Z granitowego postumentu wyłaniają się dwie skrępowane drutem kolczastym dłonie, w geście błagalnym trzymają znak Polski Walczącej.
„Bardzo się cieszymy z tego pomnika. W całej Polsce jest dużo dobrych skojarzeń, że ten pomnik jest wymowny, pokazujący tragizm tych, którzy zostali zamordowani za to, że byli Polakami i nie pogodzili się z nową okupacją. To byli żołnierze niezłomni. To byli żołnierze wyklęci. To byli żołnierze Armii Krajowej” – mówił wiceminister.
Białostocki oddział Instytutu Pamięci Narodowej od lat prowadzi śledztwo w sprawie obławy. Dotyczy ono zbrodni komunistycznej przeciwko ludzkości. Przyjęto w nim, że w lipcu 1945 r. w nieustalonym dotychczas miejscu zginęło około 600 osób, zatrzymanych w powiatach augustowskim, suwalskim i sokólskim. Zatrzymali je żołnierze sowieckiego Kontrwywiadu Wojskowego Smiersz III Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej przy współudziale funkcjonariuszy polskich organów Bezpieczeństwa Publicznego, MO oraz żołnierzy I Armii Wojska Polskiego.
Od kilkudziesięciu lat o wyjaśnienie zbrodni zabiegają również Obywatelski Komitet Poszukiwań Ofiar Mieszkańców Suwalszczyzny Zaginionych w lipcu 1945 r. oraz Związek Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej, a także wielu historyków.
Wciąż nie wiadomo, gdzie są groby ofiar. W ramach śledztwa IPN biegli z zakresu kartografii, którzy analizowali powojenne zdjęcia lotnicze, wskazali ponad 60 miejsc na Białorusi – większość w okolicach miejscowości Kalety, które mogą być jamami grobowymi. Białoruś odmówiła pomocy prawnej w tej sprawie. Prace sondażowe we wskazanych miejscach po stronie polskiej stronie granicy nie dały odpowiedzi w sprawie miejsc pochówku. Znaleziono pojedyncze szczątki ludzkie, ale nie wiadomo, czy mają związek z obławą.
Znadniemna.pl za PAP/Jacek Buraczewski
