169 lat temu urodził się nasz znakomity krajan generał Adam Mokrzecki. Jako żołnierz dwóch armii stał się symbolem ciągłości polskiej tradycji wojskowej – od armii carskiej, przez korpusy polskie w Rosji, aż po Wojsko Polskie II Rzeczypospolitej.
Biografia gen. Mokrzeckiego to nie tylko historia bohaterstwa i ofiarności żołnierza. Jest to także opowieść o lojalności wobec ojczyzny, niezależnie od zmieniających się granic i ustrojów.
Szlacheckie korzenie i wojskowe powołanie
Adam Wincenty Felicjan Mokrzecki urodził się 16 lipca 1856 roku w majątku Dzitryki na Wileńszczyźnie (obecnie w rejonie lidzkim na Białorusi), w rodzinie ziemiańskiej herbu Ostoja. Jego ojciec, Aleksander, był właścicielem ziemskim, a matka Kamilla z Maszewskich pochodziła z rodu o bogatych tradycjach intelektualnych. Rodzina Mokrzeckich wydała wielu wybitnych przedstawicieli: brata Stefana – generała dywizji Wojska Polskiego, Zygmunta – entomologa i profesora SGGW, oraz Wincentego – sędziego Sądu Okręgowego w Wilnie.
Kariera w armii rosyjskiej
Swoją służbę wojskową rozpoczął w 1872 roku w Armii Imperium Rosyjskiego. Ukończył Wileńską Szkołę Junkrów Piechoty oraz Oficerską Szkołę Strzelców w Oranienburgu (Brandenburgia, Niemcy). Jako oficer armii rosyjskiej brał udział w wojnie rosyjsko-tureckiej (1877–1878), gdzie zdobył pierwsze doświadczenia bojowe. Przez kolejne dekady awansował przez wszystkie szczeble wojskowe – od chorążego po generała majora w 1914 roku.
Dowodził m.in. 40. Koływańskim Pułkiem Piechoty, a podczas I wojny światowej został ranny i odznaczony Orderem Świętego Jerzego IV klasy – jednym z najwyższych odznaczeń za męstwo w armii carskiej.
W służbie niepodległej Polski
Po rewolucji rosyjskiej i rozpadzie Rosyjskiego Imperium, Mokrzecki wstąpił do I Korpusu Polskiego na Białorusi, gdzie dowodził brygadą w 2. Dywizji Strzeleckiej. Od listopada 1918 roku służył już w Wojsku Polskim, pełniąc kluczowe funkcje w okresie formowania struktur obronnych II Rzeczypospolitej.
W czasie wojny polsko-bolszewickiej dowodził m.in. Brygadą Piechoty Frontu Północno-Wschodniego, obroną odcinka rzeki Szczary oraz Grodna. W maju 1919 roku objął dowództwo 7. Dywizji Piechoty, a w 1920 roku został komendantem Okręgu Generalnego „Grodno”.
Odznaczenia i uznanie
Za zasługi wojenne i organizacyjne otrzymał liczne odznaczenia, w tym:
- Krzyż Walecznych (nr 42453) – za męstwo w walce o niepodległość Polski
- Order Świętego Jerzego IV klasy – za odwagę na froncie rosyjskim
- Ordery Świętego Włodzimierza, Świętej Anny i Świętego Stanisława – w różnych klasach, przyznawane przez Imperium Rosyjskie
Ostatnie lata życia i dziedzictwo
Z dniem 1 kwietnia 1921 roku został przeniesiony w stan spoczynku w stopniu generała podporucznika. Zmarł zaledwie pięć dni później – 6 kwietnia 1921 roku w Grodnie. Został pochowany na Cmentarzu Pobernardyńskim (zwanym też farnym).
Grób generała Adama Mokrzyckiego i tablica upamiętniająca jego syna Justyna na cmentarzu farnym w Grodnie, fot.: Mariusz Proskień
Pozostawił po sobie nie tylko wojskowe zasługi, lecz także rodzinę kontynuującą tradycje patriotyczne i naukowe. Jego syn, Justyn Mokrzecki, był majorem artylerii Wojska Polskiego (jego pamiątkową tabliczkę umieszczono nagrobie ojca w Grodnie), a wnuk – Lech Marian Mokrzecki został profesorem Uniwersytetu Gdańskiego.
Adam Mokrzecki był symbolem ciągłości polskiej tradycji wojskowej – od carskiej armii, przez korpusy polskie w Rosji, aż po Wojsko Polskie II RP. Jego biografia to opowieść o lojalności wobec ojczyzny, niezależnie od zmieniających się granic i ustrojów.
Opr. Adolf Gorzkowski, fot.: Wikipedia/NAC
