Związek Polaków na Białorusi uczcił pamięć poległych akowców w 73. rocznicę operacji „Ostra Brama”(fotoreportaż)

Niezwykle szeroka reprezentacja gości przybyła 9 lipca na Grodzieńszczyznę, aby wspólnie ze Związkiem Polaków na Białorusi i Konsulatem Generalnym RP w Grodnie wziąć udział w dorocznych obchodach kolejnej rocznicy operacji Armii Krajowej „Ostra Brama”, mającej na celu wypędzenie z Wilna niemieckich okupantów w lipcu 1944 roku.

Jak co roku organizowane przez ZPB obchody kolejnej, 73. już, rocznicy operacji „Ostra Brama” przybrały formę objazdu mogił i kwater żołnierzy Armii Krajowej, poległych na Grodzieńszczyźnie w walkach o odrodzenie Polski w jej przedwojennych granicach.

W tym roku w objeździe miejsc pamięci z okazji rocznicy operacji „Ostra Brama” obok licznej reprezentacji działaczy ZPB, którym przewodziła prezes organizacji Andżelika Borys, wzięła udział także liczna reprezentacja pracowników Konsulatu Generalnego RP w Grodnie na czele z konsulem generalnym Jarosławem Książkiem, któremu towarzyszyła małżonka Elżbieta.

Miały swoich przedstawicieli podczas objazdu także inne polskie placówki dyplomatyczne, działające na Białorusi. Ambasadę RP w Mińsku reprezentowali: zastępca ambasadora, radca Michał Chabros oraz attache obrony RP na Białorusi płk Arkadiusz Szwec. Gościnnie uczestniczył w objeździe wraz z małżonką konsul generalny RP w Brześciu Piotr Kozakiewicz. Z Warszawy przybyła także delegacja Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych na czele z Janem Kasprzykiem, pełniącym obowiązki szefa tej instytucji.

Reprezentowane było także polskie środowisko historyków i ekspertów, zajmujących się między innymi problematyką, związaną z Armią Krajową i okresem II wojny światowej. Przybyli między innymi: prof. dr hab. Piotr Kardela, dyrektor oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku, Jacek Pawłowicz, będący dyrektorem Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Represjonowanych w PRL, dr Kazimierz Krajewski z Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, dr Marek Kietliński, będący dyrektorem Archiwum Państwowego w Białymstoku, a także jego małżonka Anna Kietlińska, szefująca Podlaskiemu Oddziałowi Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”.

Zanim wyruszyć w trasę objazdu, która tradycyjnie obejmowała tereny północno-wschodniej Grodzieńszczyzny – rejony iwiejski, oszmiański, ostrowiecki i smorgoński – grupa uczestników objazdu, w składzie: prezes ZPB Andżelika Borys, p.o. szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Kasprzyk, konsul generalny RP w Grodnie Jarosław Książek oraz attache obrony RP na Białorusi Arkadiusz Szwec odwiedzili w domu Marię Mieszkinę ps. „Wiśnia”, w czasach wojny – żołnierza obwodu Armii Krajowej „Prawy Niemen”. Niestety ze względu na stan zdrowia pani Maria nie mogła wyruszyć razem liczną grupą rodaków z Polski i Białorusi w trasę po rozsianych po Grodzieńszczyźnie miejscach wiecznego spoczynku jej towarzyszy broni.

Pierwszym punktem na trasie objazdu stała się leżąca niedaleko Iwia miejscowość Dundyliszki, w której dzięki miejscowej ludności zachowała się i przebywa w godnym stanie zbiorowa mogiła żołnierzy Armii Krajowej z 1944 roku. Oto, co można przeczytać o tym miejscu w „Katalogu miejsc polskiej pamięci narodowej na Grodzieńszczyźnie”, opublikowanym przez Konsulat Generalny RP w Grodnie:

„W dniu 24 czerwca 1944 r. w czasie przemarszu w kierunku Puszczy Nalibockiej doszło do starcia improwizowanego zgrupowania AK o kryptonimie „Bagatelka” dowodzonego przez mjr. Macieja Kalenkiewicza „Kotwicza” (żołnierze 1. batalionu 77 pp AK) z oddziałami niemieckimi, stacjonującymi w Iwiu. Oddziały AK zostały zaatakowane przez Niemców w skutek donosu. Według Kazimierza Krajewskiego w boju pod Dyndyliszkami zginęło 8 partyzantów polskich. Byli to: bosm. Wacław Hamera „Gryf”, Jan Panasiewicz „Cichy”, Michał Zdanowicz „Zefir”, kpr. NN „Zagłoba” i pozostali żołnierze nieznani.”

Wspomniany w powyższym cytacie, uczestnik objazdu dr Kazimierz Krajewski przypomniał, że miejscowa ludność polska obroniła ten pochówek żołnierzy AK przed zniszczeniem nawet wówczas, kiedy przez Dyndyliszki budowano asfaltową drogę i wedle planu miała ona przebiegać akurat nad zbiorową mogiłą polskich partyzantów.

Temat zasług miejscowej ludności dla zachowania miejsc pamięci o polskich bohaterach na ziemi grodzieńskiej był podnoszony niejednokrotnie w przemówieniach uczestników objazdu także podczas nawiedzania kolejnych nekropolii akowskich.

Z Dyndyliszek uczestnicy objazdu udali się do miejscowości Soły, w której uczestniczyli we Mszy świętej, odprawionej w intencji poległych podczas II wojny światowej „polskich obrońców swojej ziemi ojczystej”.

W świątyni w Solach uczestnicy objazdu modlili się wspólnie z kapralem Janem Kuźmą, żołnierzem Oszmiańskiej Brygady Armii Krajowej, którego obecność w świątyni w dniu obchodów 73. Rocznicy operacji „Ostra Brama” okazała się okolicznością niezwykle wzruszającą dla wszystkich uczestników obchodów i dla samego weterana, któremu cześć – przy okazji składania wieńców przy wiszących w świątyni tablicach, upamiętniających żołnierzy AK – mogli oddać osobiście po nabożeństwie wszyscy wysocy rangą uczestnicy obchodów.

Po modlitwie w kościele w Sołach uczestnicy objazdu zatrzymali się na cmentarzu w pobliskich Iwaszkowcach, gdzie pochowany jest żołnierz Armii Krajowej Edward Franczak ps. „Mieczysław” – miejscowy nauczyciel, w czasach okupacji dowodzący ośrodkiem Armii Krajowej w Sołach.

Jak opowiedziała przy grobie śp. Edwarda Franczaka prezes Oddziału ZPB w Smorgoniach Teresa Pietrowa – Edward Franczak zginął w lipcu 1944 roku z rąk NKWD nieopodal wsi Osipany podczas wkraczania Armii Czerwonej na Smorgońszczyznę.

Kolejnym punktem objazdu miejsc pamięci z okazji 73. rocznicy operacji „Ostra Brama” stała się leżąca przy granicy z Litwą miejscowość Kiemieliszki.

Na miejscowym cmentarzu uczestnicy obchodów oddali hołd pamięci spoczywających tu żołnierzy Armii Krajowej: Jana Alochny, Józefa Wierzbickiego, Stefana Fiedorowicza i ich kolegi o nieznanym imieniu i nazwisku, posługującego się pseudonimem „Rydz-Śmigły”.

Z Kiemieliszek, przemieszczająca się około dziesięcioma autami, w tym kilkoma busami, grupa uczestników objazdu polnymi drogami udała się w okolice miejscowości Worziany, gdzie znajduje się jeden z największych leśnych cmentarzy akowskich na Białorusi. Na kwaterze w Worzianach spoczęło, co najmniej osiemnastu żołnierzy legendarnej 5-ej Wileńskiej Brygady Armii Krajowej, zwanej „brygadą śmierci”, którą dowodził jeden z najwybitniejszych dowódców Armii Krajowej – major Zygmunt Szendzielarz ps. „Łupaszko”. Tu, na kwaterze żołnierzy „Łupaszki”, członek Rady Naczelnej ZPB Tadeusz Malewicz wraz z prezes Oddziału ZPB w Smorgoniach Teresą Pietrową odczytali Apel pamięci poległych w czasach wojny żołnierzy Armii Krajowej.

Kolejnym punktem objazdu był kolejny cmentarz – znajdujący się obok wymarłej już właściwie wsi Mikuliszki. Mieści się tutaj duża kwatera żołnierzy Armii Krajowej z okręgu Wileńskiego, walczących w różnych oddziałach i poległych w 1944 roku.

 

Z Mikuliszek trasa objazdu poprowadziła jego uczestników na cmentarz w Horodnikach, gdzie kilkudziesięcioosobowy tłum uczestników obchodów 73. Rocznicy operacji „Ostra Brama” zakłócił zwiedzanie miejscowego cmentarza turystom ze Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Mieszkańcy USA mieli z kolei okazję przeżyć szok, obserwując na terenie Białorusi liczną grupę Polaków, nawiedzających prowincjonalny cmentarzyk w rejonie oszmiańskim. A wszystko za sprawą skromnych, znajdujących się na cmentarzu czterech grobów żołnierzy z 8. Brygady Armii Krajowej.

Zakończył się trwający od wczesnego rana objazd miejsc pamięci z okazji 73. Rocznicy operacji „Ostra Brama” na cmentarzu w Graużyszkach, na którym znajduje się zbiorowa mogiła żołnierzy Armii Krajowej, poległych w 1944 roku w walkach z Niemcami i współpracującymi z nimi litewskimi kolaborantami.

Wieczór niedzieli 9 lipca 2017 roku, uczestnicy objazdu spędzili w jednym z gospodarstw agroturystycznych, gdzie czekał na nich przygotowany przez działaczy Oddziału ZPB w Smorgoniach poczęstunek i koncert pieśni patriotycznych w wykonaniu zespołu „Głos znad Wilii”.

Podsumowując obchody rocznicowe spędzone w drodze po miejscach pamięci prezes ZPB Andżelika Borys dziękowała prezesom oddziałów po terenie, których przebiegała trasa objazdu za stalą opiekę nad miejscami pamięci i obecność działaczy przy grobach akowców z okazji 73. rocznicy operacji „Ostra Brama”. Andżelika Borys podziękowała za współpracę w opiece nad miejscami pamięci konsulowi generalnemu w Grodnie Jarosławowi Książkowi i jego współpracownikom. Wysokim gościom rocznicowych obchodów Andżelika Borys podziękowała za przybycie i pamięć o Polakach, krzewiących polskość na terenie Białorusi mimo, czasem, niesprzyjających ku temu warunków.

W imieniu gości obchodów głos zabrał p.o. szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Kasprzyk. Pan minister nazwał swój udział w obchodach 73. rocznicy operacji „Ostra Brama”, zorganizowanych przez ZPB, udziałem w „narodowych rekolekcjach patriotycznych”. Według Jana Kasprzyka – Cyprian Kamil Norwid, pisząc jeden z najbardziej znanych swoich wierszy pt. „Moja piosnka”, opisywał w nim krainę, przypominającą tę, którą mogli zobaczyć uczestnicy objazdu po miejscach pamięci, podróżując po północno-wschodniej Grodzieńszczyźnie.

VIDEO

Znadniemna.pl