Dzisiaj, 6 września, w miejscowości Puźniki na Ukrainie odbył się uroczysty pogrzeb ofiar zbrodni dokonanej przez oddziały Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) w 1944 roku. Po dekadach milczenia i niepewności szczątki zamordowanych Polaków zostały godnie pochowane na odnowionym cmentarzu parafialnym. W ceremonii wzięli udział przedstawiciele rodzin ofiar, duchowieństwo, lokalne władze oraz delegacja Fundacji Wolność i Demokracja, która odegrała kluczową rolę w procesie ekshumacji.
Ekshumacja szczątków została przeprowadzona w 2024 roku dzięki staraniom Fundacji Wolność i Demokracja, która od lat działa na rzecz zachowania pamięci o polskich ofiarach zbrodni wołyńskiej i galicyjskiej. Prace archeologiczne i identyfikacyjne odbyły się we współpracy z ukraińskimi służbami oraz Instytutem Pamięci Narodowej. Odnaleziono szczątki ponad 60 osób – w tym kobiet, dzieci i starców – w zbiorowych mogiłach w pobliżu dawnego kościoła parafialnego.
W uroczystościach pogrzebowych wzięli udział: marszałek Senatu Małgorzata Kidawa-Błońska, minister kultury i dziedzictwa narodowego Marta Cienkowska, zastępca prezesa IPN dr hab. Karol Polejowski, oraz polscy parlamentarzyści, przedstawiciele Kancelarii Prezydenta RP i władze Fundacji „Wolność i Demokracja”.
W rozmowie z PAP wiceprezes Fundacji „Wolność i Demokracja” Maciej Dancewicz wskazał, że zbrodnia wołyńska kojarzy się zazwyczaj z latem 1943 roku.
„W rzeczywistości jednak ta operacja była rozciągnięta aż do pierwszych miesięcy 1945 roku na Wołyniu oraz w dawnych województwach południowo-wschodnich” – wyjaśnił.
„Puźniki już nie istnieją, nie ma ich na mapie, zostały wymazane z pamięci. Na miejscu tej wsi wyrósł las. To, co chcemy zrobić, jest przywróceniem pamięci o ludziach, którzy tam żyli” – podkreślił.
Ekshumacje w Puźnikach prowadzone były od maja do sierpnia 2023 r. Odnaleziona została wówczas mogiła ze szczątkami ofiar zbrodni z lutego 1945 r. W styczniu br. władze ukraińskie udzieliły zezwolenia na przeprowadzenie ich ekshumacji.
Prof. Andrzej Ossowski, genetyk z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego, powiedział w rozmowie z PAP, że mogiła była bardzo płytka.
„Nie można tego nazywać grobem. Jest to bardziej miejsce, w którym zwłoki zostały ukryte” – wyjaśnił
„Nadaliśmy 42 numery podejmowanym szkieletom oraz 172 numery obiektom, które odnaleźliśmy przy szczątkach. Na podstawie przeprowadzenia analizy antropologicznej ustaliliśmy, że wśród ekshumowanych szczątków znajdowały się szczątki co najmniej 11 osób małoletnich, poniżej 18. roku życia, szczątki minimum 16 kobiet oraz 10 mężczyzn” – powiedział prof. Ossowski.
Alina Charłamowa z ukraińskiej Fundacji „Wołyńskie Starożytności” poinformowała, że poszukiwania w Puźnikach będą kontynuowane, ponieważ powinna być tam jeszcze jedna mogiła. Badania sondażowe mogą się rozpocząć jeszcze w tym roku.
Fundacja Wolność i Demokracja od lat prowadzi projekty dokumentujące losy Polaków na Kresach, także na Białorusi, wspiera polskie szkoły i organizacje na Ukrainie, angażuje się w działania ekshumacyjne i konserwatorskie. W przypadku Puźników jej wkład był decydujący – zarówno w zakresie pozyskania zgód administracyjnych, jak i finansowania prac terenowych.
Pogrzeb w Puźnikach był nie tylko aktem sprawiedliwości wobec ofiar, ale także ważnym krokiem w budowaniu dialogu polsko-ukraińskiego. W obliczu współczesnych wyzwań pamięć o przeszłości staje się fundamentem porozumienia i wzajemnego szacunku. Ceremonia zakończyła się wspólnym złożeniem wieńców i zapaleniem zniczy. W ciszy, która zapadła nad cmentarzem, wybrzmiała najważniejsza intencja tego dnia: „Nigdy więcej zapomnienia”.
Znadniemna.pl na podstawie Kresy24.pl, na zdjęciu: Msza pogrzebowa ekshumowanych ofiar zbrodni w Puźnikach, fot.: Fundacja Wolność i Demokracja
