Wspomnienie o wybitnej polonistce, której biografia splatała się z historią Europy Środkowo-Wschodniej.
Prof. dr hab. Swietłana Musijenko zmarła 8 sierpnia 2023 roku. Była wybitną polonistką, założycielką Katedry Polonistyki w Grodnie, niestrudzoną promotorką kultury polskiej na Białorusi.
Jej życie i działalność naukowa były głęboko zakorzenione w historii regionu, który przez dekady zmagał się z podziałami, przesunięciami granic i napięciami narodowościowymi.
Wspominamy ją jako uczoną, która budowała mosty tam, gdzie historia stawiała mury.
Katedra jako przestrzeń pamięci
Profesor Musijenko stworzyła Katedrę Polonistyki na Uniwersytecie im. Janki Kupały w Grodnie — mieście, które przez wieki znajdowało się na styku kultur, języków i wpływów politycznych. W czasach, gdy język polski był marginalizowany, jej inicjatywa miała wymiar nie tylko akademicki, ale i symboliczny: była aktem zachowania pamięci i tożsamości.
Wejście do Muzeum Zofii Nałkowskiej na Uniwersytecie im. Janki Kupały w Grodnie, fot.: mojepodrozeliterackie.blogspot.com
W ramach katedry powstała ekspozycja muzealna poświęcona Zofii Nałkowskiej — pisarce, której twórczość Profesor badała z pasją. To miejsce stało się nie tylko przestrzenią dydaktyczną, ale też świadectwem ciągłości kulturowej w regionie, który wielokrotnie doświadczał prób wymazania swojej przeszłości.
Ekspozycja Muzeum Zofii Nałkowskiej na Uniwersytecie im. Janki Kupały w Grodnie, fot.: mojepodrozeliterackie.blogspot.com
Biografia pogranicza
Swietłana Musijenko mówiła o sobie, że jest „dzieckiem czterech ojczyzn”: urodziła się na Ukrainie, dorastała w Doniecku, studiowała w Moskwie i Mińsku, a zawodowo związała się z Grodnem i Polską. Jej życiorys to historia kobiety, która dorastała w cieniu Związku Radzieckiego, a potem z oddaniem pracowała na rzecz porozumienia między narodami.
Jej życie było odbiciem losów milionów ludzi, których tożsamość kształtowała się na styku imperiów, ideologii i języków. W czasach, gdy granice zmieniały się szybciej niż mapy, Musijenko potrafiła zachować wewnętrzną spójność i przekuć ją w misję edukacyjną. Jej biografia pokazuje, że pogranicze nie musi być miejscem konfliktu — może być przestrzenią twórczą, jeśli znajdzie się ktoś, kto potrafi je zrozumieć.
Jak pisała Wisława Szymborska w „Psalmie”: „O jakże są nieszczelne granice ludzkich państw!” — Swietłana Musijenko żyła właśnie w tych „nieszczelnościach”, w przestrzeni między, gdzie rodzi się prawdziwe porozumienie. Jej życie było afirmacją wartości wspólnoty, dialogu i wzajemnego szacunku.
Głosy pamięci
Wspomnienia współpracowników i uczniów Musijenko ukazują nie tylko jej dorobek naukowy, ale też głęboki wpływ, jaki wywierała na ludzi. Jej styl pracy — pełen empatii, cierpliwości i szacunku — był rzadkością w świecie akademickim. Potrafiła słuchać, rozumieć i inspirować. Dla wielu była nie tylko profesorem, ale też przewodniczką duchową w świecie literatury i historii.
„Swoją biografią i naukową aktywnością dowiodła, jak wielką wartość ma współpraca ponad podziałami.” — wspominała koleżankę z Grodna prof. Grażyna B. Tomaszewska z Uniwersytetu Gdańskiego.
.
„Była niekwestionowanym autorytetem naukowym, ale też niezwykle prawym, życzliwym, ciepłym człowiekiem. Zawsze w Grodnie czuliśmy się, jak w domu.” — pisała o zmarłej dwa lata temu dr Barbara Olech z Uniwersytetu w Białymstoku.
Z okazji drugiej rocznicy odejścia śp. Swietłany Musijenko dr Barbara Olech napisała na Facebooku:
„Trudno ciągle uwierzyć, że nie ma już Jej z nami… Jej ogromna wiedza, życzliwość, radość życia, poczucie humoru i przyjaźń towarzyszyły mi przez lata… Wdzięczna Jej jestem za to każdego dnia. Obdarowywała nas Sobą – polskich, białoruskich, ukraińskich, litewskich i rosyjskich humanistów. Budowała mosty przyjaźni i życzliwości… Tak bardzo chciała świata pełnego pokoju i miłości… Spoczywa w dalekim Mińsku, choć całe zawodowe życie związana była z Grodnem – miastem Orzeszkowej. Pojawiała się ze współpracownikami z kierowanej przez Nią Katedry Polonistyki Uniwersytetu Grodzieńskiego na wszystkich polskich wydarzeniach. Dyktanda, Olimpiady Literatury i Języka Polskiego, Narodowe Czytania, wykłady… Organizowała konferencje, odczyty… Znało Ją całe Grodno… Współpracowała z Polską Macierzą Szkolną, ze Związkiem Polaków na Białorusi, z konsulatem RP… Mówi się, że nie ma ludzi niezastąpionych. Nieprawda! Ona była i jest niezastąpiona… I tak smutno, taki ból, że w obecnej sytuacji politycznej wyjazd do Mińska na Jej grób jest niemożliwy… Proszę, pamiętajcie o Niej!”
Dziedzictwo ponad granicami
W 2019 roku Swietłana Musijenko została uhonorowana Nagrodą Polonicum za wybitne osiągnięcia w krzewieniu języka polskiego oraz wiedzy o polskiej historii i kulturze. Jej dorobek naukowy obejmuje liczne publikacje, konferencje i projekty, które na trwałe wpisały się w historię polonistyki.
Rok 2019, Uniwersytet Gdański. Swietłana Musijenko z nagrodą Polonicum, fot.: fil.ug.edu.pl
Jej praca miała wymiar nie tylko akademicki, ale też polityczny — w najlepszym sensie tego słowa. W czasach, gdy relacje polsko-białoruskie były napięte, Musijenko potrafiła budować przestrzeń współpracy i wzajemnego szacunku. Jej dziedzictwo to nie tylko książki i artykuły, ale też sieć relacji, instytucji i inicjatyw, które przetrwały dzięki jej determinacji.
Cześć Jej pamięci… Niech jej życie i dorobek pozostaną dla nas inspiracją, by nie ustawać w poszukiwaniu prawdy, piękna i dobra…
Znadniemna.pl, fot.: Biuletynpolonistyczny.pl
