W Puźnikach w obwodzie tarnopolskim na Ukrainie dzisia,j 24 kwietnia, rozpoczęły się prace ekshumacyjne ofiar zbrodni UPA w dawnej polskiej wsi Puźniki na Ukrainie. Pierwsze od 2017 roku ekshumacje Polaków zamordowanych przez ukraińskich nacjonalistów to efekt wieloletnich działań Fundacji Wolność i Demokracja (WID) z siedzibą w Warszawie.
Do ekshumacji w Puźnikach nie zostaną dopuszczeni ani dziennikarze, ani inne osoby postronne. Taki warunek postawiła strona ukraińska, aby uniknąć ataków rosyjskiej dezinformacji. Polski resort kultury w lutym br. poinformował również (gazeta „Rzeczpospolita”) że „z uwagi na wrażliwy charakter sprawy komunikacja skierowana do opinii publicznej dotyczyć będzie wyłącznie efektów prowadzonych prac, tj. zakończonych etapów działań”.
Z kolei ukraiński archeolog Ołeksij Złatohorski, szef firmy „Wołyńskie starożytności” biorącej udział w ekshumacjach (tego wymaga ukraińskie prawo) przekazał na początku kwietnia br., że o wynikach prac koordynowanych przez Fundację Wolność i Demokracja dowiemy się na wspólnej, polsko-ukraińskiej konferencji prasowej, po ich zakończeniu. A prace w Puźnikach przewidziane są na około 3 tygodnie.
Jak poinformował Złatohorski na Facebooku, teren prac w Puźnienkach będzie ogrodzony, a żaden ze specjalistów nie będzie udzielał komentarzy w trakcie ekshumacji .
Fundacja Wolność i Demokracja złożyła wniosek do właściwych władz ukraińskich o zgodę na poszukiwania polskich ofiar OUN UPA w miejscowości Puźniki jeszcze w czerwcu 2022 roku. Po otrzymaniu zgody rozpoczęto poszukiwania, w efekcie których pod koniec sierpnia 2023 roku odnaleziono zbiorowe miejsce pochówku.
W tym samym roku WiD złożyła wniosek o zgodę na ekshumację ofiar. 8 stycznia 2025 po trwającej wiele miesięcy procedurze uzyskano zgodę na ekshumację ofiar.
Dziś, 24 kwietnia Fundacja Wolność i Demokracja wraz z ekspertami z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego oraz z Instytutu Pamięci Narodowej, a także archeologami ukraińskimi z firmy „Wołyńskie starożytności” rozpocznie prace ekshumacyjne w Puźnikach na Ukrainie.
Chcę podkreślić, że starania Fundacji, mające na celu przywrócenie godności i pamięci naszym rodakom, spotkały się z zaangażowaniem zarówno poprzedniego, jak i obecnego rządu RP. Jesteśmy bardzo wdzięczni za to wsparcie, bez niego nie byłoby tego sukcesu. To pokazuje, że starania o pamięć o poległych i pomordowanych Polakach na Wschodzie toczą się ponad politycznymi podziałami. Odbieramy ten fakt niezwykle pozytywnie. Wspólnie powinniśmy walczyć o naszą tożsamość, w tym dbać o pamięć ofiar wojen i zbrodniczych ideologii – mówiła Lilia Luboniewicz, prezes Fundacji Wolność i Demokracja, komentując uzyskanie zgody na ekshumacje od strony ukraińskiej.
O głównych celach prac prowadzonych w Puźnikach mówił w rozmowie z Kurierem Galicyjskim wieceszef Findacji Wolność i Demokracja Maciej Dancewicz:
W Puźnikach, w lutym 1945 roku, zamordowano około 80 osób. Liczba ofiar może sięgać nawet 100, jednak my znamy nazwiska 80 z nich – co najmniej tyle osób zostało tam zabitych. Ich ciała spoczywają w co najmniej jednym dole, a być może znajduje się tam także drugi grób w bezpośrednim sąsiedztwie. Od tamtego czasu wieś została opuszczona i dziś już nie istnieje – to teren leśny.
Naszym głównym celem jest przeprowadzenie pełnej ekshumacji, a następnie wykonanie badań antropologicznych oraz badań DNA, które pozwolą pozyskać materiał porównawczy i – mamy nadzieję – zidentyfikować przynajmniej część ofiar. To przedsięwzięcie jest w pewnym sensie nowatorskie. Dotychczas nie prowadzono tego rodzaju działań nawet w przypadku oficerów zamordowanych w Katyniu, żołnierzy wrześniowych, czy ofiar zbrodni wołyńskiej. Nikt wcześniej nie podjął próby identyfikacji ofiar tych wydarzeń przy użyciu tak kompleksowych metod. Mamy szansę jako pierwsi doprowadzić do ich indywidualnego upamiętnienia.
Po zakończeniu ekshumacji konieczne będzie sporządzenie pełnej dokumentacji – archeologicznej, antropologicznej oraz genetycznej. To niezbędne, aby zamknąć cały proces w sposób formalny i godny. Planowany pogrzeb ofiar chcielibyśmy zorganizować około dwóch miesięcy po zakończeniu prac ekshumacyjnych. Naszą intencją jest pochowanie szczątków na dawnym cmentarzu w nieistniejącej już wsi Puźniki.
Znadniemna.pl za Kresy24.pl, na zdjęciu: Miejsce ekshumacji w Puźnikach 2023 r., fot: PrtSC/Kurier Galicyjcki
