Białoruska inicjatywa społeczna MALDZIS, nazwana tak na cześć prof. Adama Maldzisa, wybitnego krytyka literackiego, historyka, pisarza oraz badacza polsko-białoruskich związków literackich, doprowadziła do zakupu mapy Radziwiłłów, wydrukowanej po łacinie w atlasie wydanym przez wybitnego holenderskiego kartografa i wydawcę Willema Blaeu’a w Amsterdamie w 1631 roku.
Nabytek inicjatywy MALDZIS jest jednym z arcydzieł europejskiej kartografii, poświęconych terenom Wielkiego Księstwa Litewskiego (WKL).
Mapa obejmuje całe terytorium Wielkiego Księstwa Litewskiego w granicach sprzed Unii Lubelskiej z 1569 roku (przed zjednoczeniem federacyjnym WKL z Królestwem Polskim) oraz częściowo ziemie państw sąsiednich. Inicjatorem jej powstania i patronem był książę nieświeski, wybitny mąż stanu czasów WKL – Mikołaj Krzysztof Radziwiłł (Sierotka), w związku z czym mapa przeszła do historii pod jego imieniem.
Radziwiłł pragnął przedstawić Europie państwo cywilizowane, zurbanizowane i obalić ówczesne opisy cudzoziemców o nieprzebytych lasach zamieszkiwanych przez półdzikie plemiona. Mapę stworzono praktycznie od podstaw i miała ona zawierać informacje geograficzne, polityczne i historyczne. Jednym z dokładnie zidentyfikowanych autorów szkicu mapy jest rytownik z Nieświeża Tomasz Makowski.
Fot.: Iryna Arachouskaja
„Mapa Radziwiłłów była szeroko znana w Europie i stanowiła wzór dla późniejszych map tego regionu, ale już w XVIII wieku uważano ją za bardzo rzadką. Do dziś mapa ta pozostaje cennym źródłem historycznym. Pokazuje ponad 1000 miejscowości, z czego ponad 300 znajduje się na terenach współczesnej Białorusi. „To w zasadzie pierwsza naukowa mapa naszego kraju” – mówi Paweł Matsukiewicz, szef inicjatywy MALDZIS.
Fot.: Iryna Arachouskaja
Mapę zakupiono na Litwie ze środków białoruskich mecenatów: Siergieja Kozłowskiego, Ani Buglakowej, Władimira Gorlacha i Dmitrija Podolinskiego.
Grigorij Astapenia i Pawieł Matsukiewicz, twórcy inicjatywy MALDZIS, fot.: : Irina Arachouskaja
W przyszłości mapa zostanie przekazana Pałacowi w Nieświeżu jako dar publiczny. Zanim zabytkowy dokument wróci do ojczyzny, będzie eksponowany podczas specjalnych wydarzeń poza Białorusią.
Historia wydania mapy Radziwiłłów
Pierwszy egzemplarz mapy Radziwiłłów powstał zapewne w Nieświeżu około 1603 roku, nie zachował się jednak do dziś – obecnie uważa się go za zaginiony. Mapa stała się szeroko znana dzięki jej opublikowaniu w 1613 roku w Amsterdamie w warsztacie kartograficznym Willema Janszoona Blaeu’a. Jedyna znana oryginalna mapa ścienna Radziwiłłów z 1613 r. znajduje się w bibliotece księżnej Anny Amalii w Weimarze (Niemcy).
Fot.: Iryna Arachouskaja
Od 1631 roku w atlasie świata Willema Blaeu’a „Appendix Theatri A. Ortelii et Atlantis” znalazła się kopia mapy Radziwiłłów z kliszy wydania z 1613 roku, wykonana przez holenderskiego rytownika Hessela Gerritsa. Właśnie jedno z pierwszych wydań atlasowych mapy zostało nabyte przez inicjatywę MALDZIS.
Mapa wykonana jest techniką kolorowego grawerunku na miedzi, sklejona z czterech części, wymiary mapy to 73,5 x 73,5 cm. Dokładna skala wynosi 1:1 293 000.
Na odwrocie zakupionej mapy wydrukowano początek łacińskiego tekstu zatytułowanego „Descriptio Litvaniae” („Opis Litwy”), co wyróżnia tę edycję spośród blisko 20 innych wydań mapy Radziwiłłów, które wydrukowano w latach 1613–1620. 1670.
„Descriptio Lithuaniae” – opis geograficzny, historyczny i kulturowy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pochodzenie tego opisu jest nadal niejasne i datuje się go na lata 1574–1579, fot.: maldzis.world
Białoruska inicjatywa społeczna MALDZIS, zanim udało jej się nabyć Mapę Radziwiłłów, wykupiła Statut Wielkiego Księstwa Litewskiego z 1588 r. (Statut Trzeci) i inne cenne artefakty, zaświadczające o bogactwie wspólnej polsko-białorusko-litewskiej historii.
Wesprzeć inicjatywę MALDZIS w jej staraniach, skierowanych na ocalenie białoruskich artefaktów z okresów, poprzedzających samo pojawienie się Białorusi, można na jej STRONIE INTERNETOWEJ.
Znadniemna.pl na podstawie Maldzis.world
