9 września 1944 roku Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN) powołany pod nadzorem Moskwy przez polskich komunistów, jako organ władzy wykonawczej przyszłej Polskiej Republiki Ludowej, zawarł z rządami sowieckiej Ukrainy i Białorusi układy, dotyczące ewakuacji obywateli polskich z terytorium USRR i BSRR.
Układy były następstwem „Porozumienia między PKWN, a rządem ZSRR o polsko-radzieckiej granicy”. Porozumienie to zostało podpisane 27 lipca 1944 roku w Moskwie przez szefa PKWN Edwarda Osóbkę-Morawskiego i szefa sowieckiej dyplomacji Wiaczesława Mołotowa.
Na mocy podpisanych porozumień z terenów Litwy oraz Zachodnich Białorusi i Ukrainy na tak zwane Ziemie Odzyskane, czyli odebrane Niemcom i przyznane Polsce na mocy powojennych porozumień alianckich, przesiedlano ludność polską, a w granice Socjalistycznych Republik Sowieckich Litwy, Białorusi oraz Ukrainy przesiedlano odpowiednio ludność litewską, ukraińską i białoruską. Przy czym nowe granice Polski, określone w porozumieniu między PKWN, a rządem ZSRR i potwierdzone przez przywódców koalicji antyhitlerowskiej na Konferencji Jałtańskiej nie obejmowały już części Wileńszczyzny, Zachodnią Białoruś i Zachodnią Ukrainę, czyli terenów przedwojennej II RP, które nazywamy Kresami Wschodnimi.
Propagandę komunistycznych władz Polski i ZSRR, proceder wysiedlenia ludności polskiej z Kresów Wschodnich nazywała fałszywie „repatriacją” De facto jednak była to ekspatriacja Polaków z obszarów, zamieszkiwanych przez nich od wielu pokoleń
Ekspatriacja Polaków z Litewskiej SRR
Z terenu Litewskiej SRR w ramach tak zwanej „repatriacji” w latach 1944–1946 wysiedlono 148 tys. Polaków spośród blisko 375 600 zarejestrowanych do wyjazdu. Około 2 tys. naszych rodaków wyjechało wówczas do Polski Ludowej z terenów tzw. Litwy Kowieńskiej. Większość przesiedleńców z Litwy osiadła w woj. na Warmii i Pomorzu, a mniejsze grupki na Dolnym Śląsku.
Ekspatriacja z Ukraińskiej SRR
W okresie pierwszej masowej akcji wysiedleńczej, której kulminacja przypadła na drugą połowę 1945 i pierwsze półrocze 1946, z zachodnich terenów Ukraińskiej SRR (przed wojną południowo-wschodnich terenów II RP) przesiedlono od 778 do 792,7 tys. osób, w tym 752,1 tys. Polaków, 30,3 tys. Żydów i 10,3 tys. przede wszystkim Ukraińców (będących członkami rodzin Polaków zarejestrowanych do wyjazdu) oraz Romów.
Z byłej Galicji Wschodniej przesiedlonych zostało 652 tys. osób, w tym ok. 618,2 tys. Polaków, 24,5 tys. Żydów i ponad 9,2 tys. Ukraińców, z czego z samego Lwowa – wyjechało 104 446 osób, w tym 98 865 Polaków, 3349 Żydów i 2232 przedstawicieli innych narodowości.
Łącznie z przedwojennego województwa stanisławowskiego wyjechało 97 300 Polaków, z woj. lwowskiego 269 500 i z woj. tarnopolskiego 251 500 Polaków. Z województwa wołyńskiego z kolei przesiedlono 140 700 osób, liczba ta obejmuje nie więcej niż 133 900 Polaków, ponad 5,8 tys. Żydów i blisko 1 tys. przedstawicieli innych narodowości. Ponadto z odebranej Rumunii Bukowiny wyjechało do Polski ok. 6 tys. Polaków.
Ludność Polska z terenów Sowieckiej Ukrainy osiadła głównie na zachodzie województwa śląskiego oraz na Dolnym Śląsku.
Ekspatriacja z Białoruskiej SRR
Z Białoruskiej SRR wysiedlono w latach 1944–1946 – 226 300 Polaków spośród 529 200 zarejestrowanych. Wysiedleńcy osiedlali się głównie na Dolnym Śląsku i w zachodniej części Wielkopolski, a także w województwie zachodniopomorskim oraz na Pomorzu.
Wysiedlenia z głębi ZSRR
Na terenie ZSRS, w głębi tego kraju przebywała masa zesłańców, łagierników oraz uchodźców polskich. W czerwcu 1945 roku rozpoczęła się ich ewakuacja. Do czasu planowanego terminu zakończenia akcji przesiedlania polskiej ludności (na koniec 1945 roku), którego nie dotrzymano, do kraju powróciło zaledwie 10 proc. zarejestrowanych w Sowieckiej Rosji Polaków, czyli 22 tys. osób. Akcja przesiedleńcza znacznie przyspieszyła się w kwietniu i maju 1946 roku – do końca sierpnia przybyło na polskie tereny 248,2 tys. ludzi, z czego 125 tys. to byli Polacy. Przesiedleńcy przybywali także w następnych latach – w 1947 roku było ich prawie 8 tys. osób, w 1948 roku – 7251 osób, a w 1949 roku do PRL przyjechało 2614 osób. Ponadto, w latach 1951-1952 sowieckie władze ZSRS wyraziły zgodę na to, aby 787 polskich dzieci opuściło sowieckie domy dziecka i trafiły do PRL.
Prawie dwa miliony polskich przesiedleńców
W wyniku powojennych wysiedleń, z byłych polskich Kresów Wschodnich oraz z głębi ZSRR do PRL trafiły prawie 2 mln osób, czyli, wedle różnych szacunków, od 1,77 do 1,84 miliona ludzi.
Znadniemna.pl na podstawie Wikipedia.org, źródło infografiki: Polityka.pl
