Urodzony w Wilnie i spędzający dzieciństwo w białoruskim Mołodecznie pisarz Zbigniew Żakiewicz był związany z Gdańskiem od lat 60. minionego stulecia. Mieszkał w gdańskiej dzielnicy Wrzeszcz, a jego postać na trwałe wpisała się w pamięć stolicy polskiego Pomorza. Aby podkreślić związki Zbigniewa Żakiewicza z Gdańskiem oraz upowszechniać wśród mieszkańców i turystów wiedzę o pisarzu, 6 czerwca – w 91. rocznicę jego urodzin – na ścianie kamienicy przy ul. Kościuszki 26 w Gdańsku Wrzeszczu uroczyście odsłonięto pamiątkową tablicę.
Inicjatorem upamiętnienia Zbigniewa Żakiewicza w Gdańsku jest jego syn Maciej Żakiewicz.
Przemawia inicjator upamiętnienia Maciej Żakiewicz, syn pisarza, fot.: Przemysław Kozłowski / www.gdansk.pl
Przemawiając do zgromadzonych na uroczystości potomek pisarza powiedział:
– Dzisiejsza uroczystość odsłonięcia pamiątkowej tablicy jest bezpośrednim nawiązaniem do ludzi, którzy tworzyli powojenną kulturę Gdańska i Polski. Z całego serca zapraszam do sięgnięcia po twórczość ojca i gości, którzy odwiedzali ongiś progi tego domu. A byli tam miedzy innymi Wiktor Woroszylski, Julian Przyboś, Zbigniew Herbert, Anna Kamieńska, Aleksander Jurewicz, Ryszard Stryjec, ojciec dominikanin Jan Góra i ostatnio zmarły, nieodżałowany Paweł Huelle – mówił Maciej Żakiewicz, będący pierwowzorem jednego z bohaterów książek dla dzieci, napisanych przez swego tatę – chłopca z zielonym beretem z „Krainy 105 tajemnicy”.
Zbigniew Żakiewicz był pisarzem, któremu udało utrwalić nie tylko piękno rodzinnej Wileńszczyzny. Pochodzący z Ziemi Wileńskiej i wychowany w kulcie Matki Bożej Ostrobramskiej, zwanej Matką Miłosierdzia, sam stał się piewcą Miłosierdzia Bożego. Tak nazwał go we wspomnieniowym artykule o pisarzu ksiądz redaktor Wiesław Lauer, redagujący czasopismo Kurii Metropolitalnej Gdańskiej „Gwiazda Morza”.
Wspomniany fakt znalazł odbicie w tekście, który znalazł się na tablicy pamiątkowej, przytwierdzonej do ściany kamienicy przy ul. Kościuszki 26 w Gdańsku Wrzeszczu:
„W tym budynku w latach 1967-2010 żył i pracował Zbigniew Żakiewicz, wileńsko-gdański pisarz z Doliny Hortensji, publicysta, wykładowca akademicki, kronikarz życia kulturalnego miasta i piewca Miłosierdzia Bożego” – napisano ku pamięci potomnych.
W uroczystości odsłonięcia tablicy wzięli udział m.in. żona pisarza Dominika Żakiewicz; syn Maciej; profesor Uniwersytetu Gdańskiego Bogusław Żyłko, aktor Jerzy Kiszkis oraz honorowy obywatel Miasta Gdańska, ks. Zbigniew Cichon, który poświęcił tablicę. Uroczystość uświetnił także poczet sztandarowy z II Liceum Ogólnokształcącego we Wrzeszczu.
Przy wejściu do kamienicy – poczet sztandarowy II Liceum Ogólnokształcącego we Wrzeszczu, fot.: Przemysław Kozłowski / www.gdansk.pl
Zbigniew Żakiewicz (1932- 2010)
Pisarz, prozaik, eseista, pracownik Uniwersytetu Gdańskiego urodził się 6 czerwca 1932 roku w Wilnie. Dzieciństwo spędził w Mołodecznie (wschodnie krańce Wileńszczyzny, obecnie w obwodzie mińskim na Białorusi), gdzie w dworku Tyszkiewiczów rodzice zajmowali służbowe mieszkanie. Uczył się w białoruskiej szkole w Lenkowszczyźnie (wieś pod Mińskiem).
W 1946 roku, w rok po śmierci ojca, w ramach repatriacji wyjechał z matką z Białorusi do Łodzi. W 1953 roku ukończył Technikum Przemysłu Włókienniczego Ministerstwa Przemysłu Lekkiego i rozpoczął studia na Wydziale Chemii Wyższej Szkoły Pedagogicznej (WSP) w Łodzi. Zrezygnował po miesiącu, rozpoczynając studia na filologii rosyjskiej w WSP we Wrocławiu. Po przeniesieniu wrocławskiej WSP do Opola w 1957 roku ukończył tam studia i do roku 1966 był asystentem w Katedrze Literatury Rosyjskiej Wydziału Filologiczno-Historycznego. Od 1966 roku – doktor na podstawie rozprawy pt. „Literatura rosyjska lat 1894-1914 w kręgu Młodej Polski” (promotor doc. Zbigniew Barański).
Od 1 października 1966 roku adiunkt w Katedrze Filologii Rosyjskiej Wydziału Humanistycznego Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku, przez pierwszy rok dojeżdżał na zajęcia z Opola, następnie zamieszkał w Gdańsku przy ul. Kościuszki. W latach 1970–1998 pracownik UG, od 1984 roku na stanowisku starszego wykładowcy, od września 1998 na emeryturze.
Od 1964 roku należał do Związku Literatów Polskich (ZLP), był członkiem zarządu oddziału w Opolu, w latach 1969–1971 sekretarzem oddziału gdańskiego ZLP, od 1989 roku członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, od 1990 roku – PEN Clubu. Od 1979 roku – członek Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, w latach 1980–1994 należał do NSZZ „Solidarność”. Był przewodniczącym jury Ogólnopolskiego Konkursu Prozatorskiego im. Jana Drzeżdżona, a od 2002 roku przewodniczył jury Konkursu Literackiego Uniwersytetu Gdańskiego.
W początkach lat 50. XX wieku pisywał do „Świata Przygód” (późniejszy „Świat Młodych”), publikował we Wrocławskim Tygodniku Katolików (WTK). W 1962 roku opublikował zbiór opowiadań Chłopiec o lisiej twarzy, w 1967 roku wydał kolejny zbiór „Liście”, w 1968 roku powieść o tematyce kresowej „Ród Abaczów”, stanowiącą pierwszą część Tryptyku Wileńskiego”, który uzupełniły powieści „Dolina Hortensji” (1975) i „Wilcze łąki” (1992).
W 2020 roku „Tryptyk Wileński” Zbigniewa Żakiewicza doczekał się wydania w tłumaczeniu na język białoruski.
Białoruskojęzyczne wydanie „Tryptyku Wileńskiego”, fot.: Znadniemna.pl
W latach 1971–1972 Żakiewicz publikował m.in. cykl „Półgłosem” w „Dzienniku Bałtyckim”, w 1973 roku – cykl „Z notesu” w „Głosie Wybrzeża”. Po wprowadzeniu stanu wojennego (13 grudnia 1981 roku) publikował głównie w prasie katolickiej (m.in. w „Gwieździe Morza”, „W drodze”, „Tygodniku Powszechnym”), a także w piśmie Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego „Pomerania”. W latach 1984–2004 w „Gwieździe Morza” opublikował cykl pt. „Z dziennika”.
Oprócz prac naukowych był także autorem m.in. takich utworów jak: „Biały karzeł” (1970), „Wilio”, „W głębokościach morza” (1993), „Gorycz i sól morza”, „Gdańskie Smorgonie” (2000), utworów dla dzieci, między innymi „Kraina 105 tajemnicy” (1972) i „Latarnia dziadka Utopka” (1986). Na podstawie książki „Dwaj dzielni z Plimplańskiego lasu” w latach 1987–1990 Studio Małych Form Filmowych Se-Ma-For wyprodukowało serial „Lalkowy Maurycy i Hawranek”.
Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1976), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1989), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1998), Medalem 25-lecia Solidarności (2005). W 1971 roku został laureatem Nagrody Fundacji im. Kościeleckich, w latach 1988, 1992 i 1994 – laureatem Nagrody Artystycznej Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki, w latach 1999 i 2003 otrzymał Nagrodę Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury, a w 2000 roku został odznaczony Medalem Księcia Mściwoja II.
Zmarł 24 czerwca 2010 roku w Gdańsku. Pochowany został na cmentarzu Srebrzysko.
Znadniemna.pl na podstawie Gdańsk.pl, fot.: Przemysław Kozłowski / www.gdansk.pl
