Flotylla Rzeczna Marynarki Wojennej II RP, szerzej znana pod nazwą Flotylla Pińska, powstała w dniach 19-21 kwietnia 1919 roku. Formacja ta odegrała istotną rolę, między innymi w okresie walk o granice odrodzonej Rzeczypospolitej. Brała też udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku i wojnie obronnej 1939 roku.
W czerwcu 2022 roku o legendarnej formacji wojskowej i śladach, które do dzisiaj przypominają o jej dokonaniach ku chwale Polski, opowiedział w artykule „Miejsca pamięci i smutku Flotylli Pińskiej” zaprzyjaźniony kwartalnik Polaków na Polesiu „Echa Polesia”.
W rocznicę powstania Flotylli Pińskiej pragniemy przypomnieć Państwu tamtą publikację:
Miejsca pamięci i smutku Flotylli Pińskiej
Swoją historię Pińska Flotylla Rzeczna Marynarki Wojennej liczy od kwietnia 1919 roku, kiedy to w Pińsku, pod dowództwem kapitana Giedrojcia, został uformowany oddział z czterech uzbrojonych kutrów. Już w dniu 3 lipca 1919 roku, oddział ten odbył swój pierwszy chrzest bojowy, odnosząc zwycięstwo nad bolszewikami na jeziorze Horodyskim. W dalszym ciągu formowanie i rozwój Flotylli Pińskiej odbywał się zgodnie z planami wojskowego dowództwa Rzeczypospolitej. W różnych okresach skład osobowy Flotylli liczył ponad 2000 marynarzy.
Życie każdego człowieka ma swój początek i koniec, i jak wiadomo, może skończyć się nawet nagle, w dowolnym momencie. Szczególnie aktualne to jest i dotyczy życia wojskowych, którzy są narażeni na różne niebezpieczeństwa, wynikające ze specyfiki służby. Naturalnie, że i Flotylla Pińska pod tym względem nie stała się wykluczeniem – marynarze jej też umierały, także w czasie pokoju, na skutek chorób i nieszczęśliwych wypadków na służbie. Grzebano ich w wojskowym sektorze na miejskim cmentarze przy ulicy Spokojnej w Pińsku.
Na dzień dzisiejszy, niestety, zachowało się tylko dwa nagrobki pińskich marynarzy: starszego marynarza z ORP „Admirał Dikman” Bronisława Aleksandrowicza i kapitana Marynarki Wojennej Wojciecha Neumana (groby te są włączone do Katalogu M.P.N. obwodu brzeskiego – red. „Ech Polesia”).
Grób kapitana Marynarki Wojennej Wojciecha Neumana, fot.: Polesie.org
Grób st. marynarza ORP „Admirał Dikman” Bronisława Aleksandrowicza, fot.: Polesie.org
W ciągu dwudziestu lat stacjonowania Flotylli w Pińsku – to nie są tylko pojedyncze przypadki strat składu osobowego wśród marynarzy. Zachowały się na przykład, także fotografię z pogrzebów marynarzy Bizowskiego i Młynarczyka z 1929 roku, którzy utonęli w Prypeci.
Pogrzeb marynarzy Bizowskiego i Młynarczyka. 1929 rok, fot.: Polesie.org
Niestety, ich nagrobki nie przetrwały do naszych czasów. W jednej rodzinie w Polsce przechowuje się fotografię grupy marynarzy, wśród których znajduje się także Bizowski, lecz niestety, wśród tej grupy jego oblicza nie można ustalić.
Ludwik Paszek, fot.: Polesie.org
W pierwszym okresie istnienia Flotylli Pińskiej pobór do służby w niej odbywał się generalnie z centralnej i zachodniej Polski. Wielu z tych marynarzy podczas służby zapoznawało się z miejscowymi dziewczętami, zakładało rodziny i po służbie zostawało w Pińsku. Taki wybór zrobił Ludwik Paszek, który po służbie ożenił się z pinczuczką Eugenią Maksymczuk i został w Pińsku. Pracował mechanikiem w warsztatach portowych w Pińsku.
W 1943 roku po akcji odbicia jeńców z Pińskiego więzienia przez Jana Piwnika, został aresztowany przez gestapo i razem z trzydziestoma innymi zakładnikami rozstrzelany w Janowie Poleskim (Iwanowie). Wśród tych zakładników było jeszcze dwa innych byłych marynarzy Flotylli – kapitan Antoni Boroń i kapitan Zygmunt Sułkowski. Oddać hołd ich pamięci można w kościele pw.W.N.M.P. w Pińsku i na miejscu kaźni w Janowie. (zbiorowa mogiła rozstrzelanych przez gestapo zakładników jest włączona do Katalogu M.P.N. obwodu brzeskiego – red. „Ech Polesia”)
Poświęcona rozstrzelanym zakładnikom tablica pamiątkowa w kościele pw. W.N.M.P. w Pińsku, fot.: Polesie.org
Zbiorowa mogiła rozstrzelanych zakładników w Janowie Poleskim, fot.: Polesie.org
Urodzony w 1908 roku we wsi Śniadka w województwie Kieleckim Semion Kolbus do służby w Flotylli Pińskiej został powołany w 1929 roku. W 1932 roku ożenił się z pińczuczką Marią Jefimową. Po służbie też pozostał w Pińsku, mieszkał z rodziną przy ulicy Rzemieślniczej, pracował mechanikiem w porcie. Po przez groźbę aresztu w 1947 roku był zmuszony wyjechać z Pińska do Donbasu. Do rodziny powrócił w 1958 roku, pracował technikiem w porcie lotniczym i mechanikiem w porcie rzecznym. Zmarł w 1978 roku, pochowany w Paseniczach w okolicach Pińska.
Grób Semiona Kolbusa, fot.: Polesie.org
Józef Kosmowski urodził się w 1907 roku w Wilnie. Do służby w Flotylli Pińskiej został powołany w 1928 roku, służył na monitorze „Warszawa”. Ożenił się z Zinaidą Jefimową, siostrą Marii Jefimowej. Mieszkał z rodziną także przy ul. Rzemieślniczej. Po wojnie pracował na kolei maszynistą lokomotywy parowej. Zmarł w 1981 roku, pochowany w Paseniczach.
Grób Józefa Kosmowskiego, fot.: Polesie.org
Od środka lat 30-ch do służby w Flotylli Pińskiej zaczynają rekrutować także mieszkańców z wschodnich województw Polski. Urodzony w 1916 roku we wsi Zakalje w pobliżu Janowa Grigorij Jurkowski do służby w Flotylli został powołany w 1937 roku. Po służbie powrócił na ojcowiznę. W 1944 roku za pomoc partyzantom został rozstrzelany przez hitlerowców. Miejsce pochówku nie jest znane, natomiast jego imię uwiecznione w ojczystej wsi na pomniku rodakom-ofiarom wojny.
Ignacy Lipski, fot.: Polesie.org
Ignacy Lipski urodził się w 1917 roku we wsi Olpień w okolicach Stolina. W Pińskiej Flotylli służył od 1938 roku. W 1939 roku trafił do sowieckiej niewoli, później został wcielony do armii radzieckiej. W 1941 roku znowu trafił do niewoli – tym razem niemieckiej, skąd zdążył uciec. W 1944 roku został powołany do służby w polskiej Marynarce Wojennej. W 1945 roku powrócił do swojej wsi. Zmarł w 1989 roku, pochowany na wiejskim cmentarzu.
20-21 września 2019 roku odbył się zorganizowany przez Juliana Bielskiego „Poleski rejs pamięci”, poświęcony 100-leciu powstania Pińskiej Flotylli Rzecznej Marynarki Wojennej Rzeczypospolitej Polskiej i 80-lecia jej udziału w Kampanii Wrześniowej 1939 roku (https://polesie.org/8371/poleski-rejs-pamieci/). W imprezie udział wzięli m.in. polskie, ukraińskie i białoruskie badacze historii Flotylli Pińskiej.
Od Autora: Spodziewam się, że z czasem zostaną ustalone też następne miejsca pamięci, związane z historią Flotylli Pińskiej. Będę wdzięczny za każdą pomoc szanownych Czytelników. Informację proszę kierować na adres: [email protected]
Znadniemna.pl za Eugeniusz Gurewski, Pińsk/Tłum. Eugeniusz Lickiewicz/Polesie. org
