Jak znokautowano czerwoną hydrę nad Niemnem

102 lata temu, 26 września 1920 roku, zakończyła się Bitwa nad Niemnem. Była ona drugim, po Bitwie Warszawskiej zasadniczym sukcesem militarnym Wojska Polskiego w kontrofensywie przeciw Armii Czerwonej podczas wojny polsko-bolszewickiej. Doprowadziła ona do ostatecznego załamania siły wojsk Armii Czerwonej.

23 września rozpoczęło się właściwe natarcie. Siły główne 2 Armii miały sforsować Niemen i opanować Grodno. To ostatnie udało się w nocy z 25 na 26 września.

Bitwa nad Niemnem doprowadziła do zniweczenia sowieckich planów zawładnięcia Polską. Miała decydujący wpływ na rokowania pokoju ryskiego.

Warto przypomnieć, że państwa zachodnie były przeciwne zbyt silnej, zbyt dużej terytorialnie Polsce.

Jak zwraca uwagę prof. Lech Wyszczelski, w zasadzie powinno się mówić o operacji niemeńskiej. Walka nazywana Bitwą nad Niemnem to w istocie bowiem wiele osobnych bitew o wymiarze taktycznym i etap działań pościgowych. Nastąpiła ona po sukcesie polskiej armii w bitwie warszawskiej.

Mimo dotkliwej przegranej pod Warszawą, dowódca bolszewickiego Frontu Zachodniego Michaił Tuchaczewski był przekonany, że przegrana bitwa nie oznacza przegranej wojny. Wycofał on swoje wojska na linię rzek Niemna, Szczary i Świsłoczy. Jego zdaniem Polacy w kontrofensywę włożyli całą energię wyczerpując swoje siły. Jak się okazało, przecenił on możliwości Armii Czerwonej, a nie docenił siły Wojska Polskiego.

27 sierpnia Piłsudski wydał rozkaz przegrupowania całości sił polskich. Ta operacja została ukończona około 10 września. Front Polski rozciągał się od Suwałk, po Brzostowicę, Prużany i błota poleskie na wschód od Kobrynia. Siły polskie uderzyć miały na Grodno i Wołkowysk. Jednocześnie Grupa Manewrowa 2. Armii miała przemaszerować przez terytorium Litwy i wedrzeć się na głębokie tyły wojsk bolszewickich na wysokości Wasyliszek i Lidy.

Z kolei głównodowodzący Armią Czerwoną Siergiej Kamieniew, nakazał przygotować nową ofensywę. Dowódca Frontu zamierzał przeprowadzić atak siłami trzech armii, zająć Białystok i Brześć, a następnie uderzyć w kierunku Lublina.

23 września rozpoczęło się właściwe natarcie. Siły główne 2. Armii miały sforsować Niemen i opanować Grodno. To ostatnie udało się w nocy z 25 na 26 września. Piłsudski dowiedziawszy się o odwrocie bolszewików nakazał natychmiast Grupie Manewrowej marsz na Lidę. Sukces Polaków pod Lidą umożliwił przystąpienie do kolejnego etapu operacji, dwustronnego okrążenia wojsk Frontu Zachodniego Tuchaczewskiego w rejonie Baranowicz.

27 września oddziały 4. Armii zajęły Pińsk, odcinając 4. Armię sowiecką od reszty sił Frontu zachodniego. 30 września Wojsko Polskie opanowało Baranowicze. 12 października Polacy zdobyli Mołodeczno, a 14 października Mińsk. Na froncie południowym 8 Brygada Jazdy płk. Juliusza Rómmla zdobyła Korosteń, rozbijając 17 Brygadę Sowiecką.

Bitwa nad Niemnem doprowadziła do zniweczenia sowieckich planów zawładnięcia Polską. Miała decydujący wpływ na rokowania pokoju ryskiego. Warto przypomnieć, że państwa zachodnie były przeciwne zbyt silnej, zbyt dużej terytorialnie Polsce. Najistotniejszym tego powodem była obawa przed zbyt dużymi wpływami Warszawy w tym regionie Europy i osłabienie Rosji będącej niedawnym sojusznikiem Anglii i Francji. Zakładali oni, że rewolucyjny zryw w Rosji szybko się skończy i w związku z tym należało liczyć się z dawnymi zobowiązaniami wobec przedstawicieli „białych”, dążących do zachowania całości terytorium.

Fot.: Wojciech Kossak, „Szarża ułanów nad Niemnem”. Źródło: Wikimedia Commons 

Znadniemna.pl