Elżbieta II, królowa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, zmarła w czwartek, 8 września. Była najdłużej rządzącą brytyjską monarchinią w historii i drugą najdłużej panującą koronowaną głową na świecie. Ceniono ją za oddanie krajowi, słynęła też ze stalowych nerwów oraz umiejętności przewodzenia zarówno Wielkiej Brytanii, jak i własnej rodzinie.
Elżbieta II była brytyjską królową przez 70 lat. Jej pełny tytuł brzmiał: królowa z Bożej łaski Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz innych jej Królestw i Terytoriów, królowa, głowa Wspólnoty Narodów, Obrończyni Wiary. Do historii przeszła jako najdłużej panująca brytyjska monarchini. Na świecie wyprzedza ją pod tym względem jedynie król Francji Ludwik XIV, który rządził krajem 72 lata.
Urodziła się jako Elizabeth Alexandra Mary Windsor 21 kwietnia 1926 roku w Londynie. Była starszą córką króla Jerzego VI i jego żony Elżbiety Bowes-Lyon. Miała o cztery lata młodszą siostrę, księżniczkę Małgorzatę, która zmarła w 2002 roku.
Początkowo Elżbieta była dopiero trzecia w kolejce do brytyjskiego tronu i wydawało się mało prawdopodobne, by na nim kiedykolwiek zasiadła. Jednak gdy w 1936 roku abdykował król Edward VIII, nowym królem został jego brat Jerzy VI, a Elżbieta stała się potencjalną następczynią tronu. Tytuł królewski przyjęła w 1952 roku, po śmierci ojca.
Elżbieta II – wykształcenie i dzieciństwo
Elżbieta wczesne wykształcenie zdobyła przez domowe nauczanie. Jej guwernantką była Marion Crawford. W późniejszych latach historii i prawa konstytucyjnego uczył ją Henry Marten, prorektor Eton College. Pobierała też lekcje muzyki i języków obcych.
Już jako nastolatka podczas II wojny światowej podtrzymywała morale w narodzie brytyjskim. W 1940 roku, mając 14 lat, wystąpiła po raz pierwszy w radiu – w programie BBC „Children’s Hour”. Wystąpienie skierowane było do brytyjskich dzieci ewakuowanych ze swoich domów.
W 1945 roku wstąpiła do kobiecej służby wojskowej – Women’s Auxiliary Territorial Service. Została przeszkolona na kierowcę i mechanika, uzyskując stopień kapitana.
Elżbieta II i książę Filip
Elżbieta i Filip Mountbatten z duńskiego rodu królewskiego Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg po raz pierwszy spotkali się, gdy ona miała siedem lat, a on dwanaście. Poznali się na weselu greckiej księżniczki Maryny – Elżbieta była druhną, a Filip pojawił się na weselu jako brat cioteczny panny młodej i jednocześnie daleki kuzyn Elżbiety. Byli jeszcze dziećmi, ale media już zaczęły spekulować na temat ich przyszłego małżeństwa.
Po raz kolejny spotkali się pięć lat później – w 1939 roku. 13-letnia Elżbieta, razem z rodzicami i siostrą, składała oficjalną wizytę w Royal Naval College, uczelni wojskowej marynarki wojennej Wielkiej Brytanii. 18-letni Filip był w tym czasie podchorążym. Działo się to tuż przed wybuchem drugiej wojny światowej.
Na tym spotkaniu Elżbieta zaczęła podkochiwać się w Filipie. Przyszyli małżonkowie od tego momentu zaczęli wymieniać listy. Kolejny raz spotkali się w 1943 roku. 17-letnia Elżbieta wydała się Filipowi atrakcyjna, docenił jej błyskotliwość, pogodę ducha, rozsądek. Od tego czasu para, już z poważnymi zamiarami, zaczęła się regularnie spotykać. Początkowo król i króla Wielkiej Brytanii nie byli z tego zadowoleni.
Rodzice chcieli, żeby Elżbieta zobaczyła więcej świata, zanim wyjdzie za mąż. Twierdzili, że Filip nie jest dżentelmenem, nie panuje nad nerwami i może okazać się kapryśny. Ponadto rodzina królewska i rząd nie ufali wujowi Filipa, Dickiemu Mountbattenowi, który dążył do małżeństwa. Jednak Elżbieta nie dała się przekonać do zmiany kandydata na męża. Od 13. roku życia kochała się w Filipie i nie zamierzała z tego rezygnować.
W 1947 roku ogłoszono zaręczyny pary. Wcześniej Elżbieta wybrała się z rodzicami w oficjalną podróż do Afryki Południowej. Ślub wzięli w Opactwie Westminsterskim 20 listopada 1947 roku. Elżbieta miała wtedy 21 lat. W dniu wesela król Jerzy VI nadał panu młodemu tytuł księcia Edynburga.
Para osiadła w rezydencji królewskiej Clarence House w Londynie. Pierwsze dziecko Elżbiety i Filipa, książę Karol, przyszło na świat rok po zawarciu małżeństwa, 12 listopada 1948 roku. Początkowo małżeństwo wiodło życie z dala od centrum uwagi mediów. Elżbieta sprawdzała się jako żona wojskowego. Wszystko zmieniło się po jej koronacji. Książę Filip okazał się dużym wsparciem dla żony królowej. Ze spokojem, oddaniem, ciężko pracując, pomagał jej w królewskich obowiązkach. Zrezygnował z własnej kariery, by być wiernym towarzyszem i kompanem Elżbiety II. Zmarł 9 kwietnia 2021 roku.
W 1950 roku przyszło na świat drugie dziecko Elżbiety i Filipa, księżniczka Anna. Książę Andrzej urodził się w 1960 roku i został księciem Yorku w 1987. Czwartym dzieckiem pary jest książę Edward, hrabia Wesseksu.
Koronacja Elżbiety
Latem 1951 roku król Jerzy VI poważnie podupadł na zdrowiu. Na oficjalnych uroczystościach coraz częściej zastępowała go Elżbieta. W tym samym roku odbyła podróż do Kanady i Waszyngtonu. Po świętach spędzonych w Londynie wraz z mężem udała się w podróż do Australii i Nowej Zelandii. Kiedy była w drodze, w Kenii, w lutym 1952 roku, dotarła do niej informacja o śmierci ojca. Elżbieta i Flip natychmiast wrócili do kraju.
Elżbieta II
Pierwsze trzy miesiące żałoby spędzili w odosobnieniu. Latem przenieśli się z Clarence House do Buckingham Palace. 4 listopada Elżbieta po raz pierwszy w swojej karierze otworzyła sesję parlamentu. Jej koronacja odbyła się 2 czerwca 1953 roku w Opactwie Westminsterskim.
Kryzysy monarchii po śmierci księżnej Diany
Królowa Elżbieta przez lata umacniała znaczenie brytyjskiej monarchii, zarazem chciała ją unowocześnić. W 1970 roku pozwoliła na wprowadzenie telewizji do prywatnych salonów rodziny królewskiej. W 1978 roku wyraziła zgodę na rozwód swojej młodszej siostry Małgorzaty. Prowadziła do tego, aby monarchia stała się mniej purytańska niż dotychczas.
W latach 90. monarchia musiała się zmierzyć z kilkoma poważnymi kryzysami. Jednym z nich był rozpad małżeństw jej synów: księcia Karola i księżnej Diany oraz księcia Andrzeja i Sary Ferguson. Problemy pogłębiły się w 1997 roku, po śmierci Diany, zwłaszcza po tym, gdy początkowo Elżbieta nie wyrażała zgody na wywieszenie do połowy masztu flagi narodowej na Buckingham Palace, na znak żałoby.
Księżna Diana zginęła w wypadku samochodowym w paryskim tunelu wraz ze swoim przyjacielem Dodim Al-Fayedem. Była już wtedy rozwiedziona z księciem Karolem. Rodzina królewska mówiła o wypadku, jednak ojciec Dodiego, Mohamed al-Fayed, twierdził, że jego syna i Dianę zamordowały brytyjskie służby specjalne na zlecenie księcia Filipa, teścia Diany. Diana miała być rzekomo w ciąży z Dodim i planowali ślub. Sekcja zwłok księżnej nie potwierdziła jednak ciąży.
Wokół śmierci zaczęły pojawiać się teorie spiskowe, które wciąż są żywe. W 2007 roku, po sześciu miesiącach dochodzenia, sąd orzekł, że przyczyną wypadku była wyjątkowo nieostrożna jazda kierowcy Diany, Henri Paula i fotoreporterów – paparazzich ścigających jej limuzynę. Ponadto Paul był pod wpływem alkoholu, a jadący nie mieli zapiętych pasów bezpieczeństwa.
Dalsze panowanie Elżbiety II
Mimo problemów Elżbiecie udało się odbudować zaufanie Brytyjczyków do rodziny królewskiej. W 2002 roku monarchini obchodziła 50. rocznicę objęcia tronu. W tym samym roku zmarła jej matka oraz siostra, księżniczka Małgorzata.
W pierwszej dekadzie XXI wieku pozycja i reputacja rodziny królewskiej zaczęła się umacniać. W 2005 roku książę Karol ożenił się z wieloletnią partnerką Camillą Parker Bowles, co spotkało się z aprobatą brytyjskiego społeczeństwa.
W kwietniu 2011 roku rodzina królewska świętowała ślub najstarszego syna księcia Karola i księżnej Diany – księcia Williama z Kate Middleton. W maju tego samego roku Elżbieta II odbyła historyczną podróż do Irlandii. Była pierwszą przedstawicielką brytyjskiej monarchii, która od 1911 roku postawiła stopę w Irlandii.
W 2012 roku Elżbieta II świętowała diamentowy jubileusz z okazji 60. rocznicy objęcia tronu. W 2015 roku stała się najdłużej rządzącą monarchinią w historii brytyjskiej rodziny królewskiej.
W 2013 roku parlament brytyjski przyjął nowelizację ustawy o dziedziczeniu tronu. Zrezygnowano z zasady, że tron ma być obejmowany w pierwszej kolejności przez męskich członków monarchii. Królowa Elżbieta popierała te zmiany.
W 2018 roku odbył się ślub wnuka królowej Elżbiety II księcia Harry’ego z amerykańską aktorką Meghan Markle. W 2020 roku para zdecydowała się opuścić rodzinę królewską i wyprowadziła się do Kanady, co wywołało kolejny kryzys w monarchii brytyjskiej. Meghan i Harry udzielili wywiadu Oprah Winfrey, w którym oskarżyli Pałac Buckingham między innymi o rasizm, „uciszanie” Meghan i brak reakcji na jej myśli samobójcze.
Kolejną rysą w najnowszej historii rodziny królewskiej jest oskarżenie księcia Andrzeja, syna Elżbiety II, o napaść seksualną na Virginię Giuffre. W sierpniu ubiegłego roku 38-letnia Giuffre złożyła w sądzie w Nowym Jorku pozew cywilny przeciwko księciu Andrzejowi, twierdząc, że w przeszłości – gdy miała 17 lat – była przez niego napastowana seksualnie. Do przestępstwa miało dojść w londyńskim domu finansisty Jeffreya Epsteina. W lutym tego roku syn Elżbiety II zawarł ugodę ze swoją domniemaną ofiarą, niesmak jednak pozostał.
Zajęcia Elżbiety II
Królowa Elżbieta II znana była z obowiązkowości i oddania służbie na rzecz kraju i Brytyjczyków. Nie ujawniała swoich poglądów politycznych, ale jako Głowa Wspólnoty Narodów odbywała regularne konferencje z premierami państw członkowskich.
Do jej zadań należały oficjalne wizyty w różnych krajach, przyjmowała też przedstawicieli innych państw u siebie. Podróżowała więcej niż jakikolwiek inny przedstawiciel brytyjskiej monarchii. Wiele jej podróży miało historyczne znaczenie. W ciągu 70 lat panowania odwiedziła ponad 100 krajów, pokonując odległość równą 42-krotnemu okrążeniu Ziemi. To jeden z wielu rekordów, które ustanowiła w trakcie swojego wieloletniego panowania.
Do zadań Elżbiety należało też reprezentowanie narodu podczas oficjalnych uroczystości. W jej imieniu wręczano nagrody i odznaczenia zasłużonym obywatelom. Ważne miejsce w jej służbie zajmowały działania charytatywne. Była patronką ponad 600 organizacji charytatywnych. Szacuje się, że za jej rządów na cele charytatywne udało się zebrać 1,4 miliarda funtów.
Elżbieta II znana też była z umiejętności prowadzenia interesów. To uczyniło ją jedną z najbogatszych kobiet na świecie. „Sunday Times” w 2021 roku wyliczył, że majątek królowej wynosi 365 milionów funtów.
Jako królowa Zjednoczonego Królestwa Elżbieta II była najwyższym zwierzchnikiem Kościoła Anglii i protektorem Szkockiego Kościoła Prezbiteriańskiego.
Ważne osiągnięcia
Elżbieta II słynęła też ze stalowych nerwów i umiejętności przeprowadzania Wielkiej Brytanii przez największe kryzysy. II wojna światowa, rozpad imperium brytyjskiego, wojna koreańska, zimna wojna, wojna o Falklandy, kryzys wywołany brexitem i pandemią COVID-19 – to tylko niektóre wyzwania, przed jakimi stanęła monarchini.
Kiedy królowa Elżbieta obejmowała rządy, brytyjskie imperium sprawowało władzę nad wieloma koloniami, było już jednak w fazie rozpadu. Za jej rządów wiele krajów uzyskało niepodległość. Kraje te zrzeszone są obecnie we Wspólnocie Narodów.
Głową Wspólnoty Narodów była Elżbieta II. W czasie swoich rządów odwiedziła ona wiele krajów Wspólnoty, starając się o zachowanie z nimi dobrych stosunków. Pomagała też niektórym krajom w uzyskaniu niepodległości, zwłaszcza w Afryce. Za jej rządów wszystkie byłe afrykańskie kolonie Wielkiej Brytanii uzyskały niepodległość.
Za panowania królowej Elżbiety Wielka Brytania miała 15 premierów – począwszy od Winstona Churchilla, skończywszy na Liz Truss.
Elżbieta II i media społecznościowe
Królowa chciała docierać z przekazem do najmłodszych pokoleń i starała się być na bieżąco z technologiami internetowymi. W 1976 roku jako pierwsza monarchini Wielkiej Brytanii wysłała e-mail. W 1997 roku z jej inicjatywy powstała strona internetowa poświęcona charytatywnym działaniom rodziny królewskiej. W 2014 roku Elżbieta opublikowała pierwszy wpis na Twitterze. W marcu 2019 roku zamieściła swój pierwszy post na Instagramie.
Ostatni raz królowa wystąpiła publicznie 6 września. Opublikowano zdjęcie z zamku Balmoral, na którym widać ją, gdy ściska dłoń nowo mianowanej premier Liz Truss.
Hobby Elżbiety II
Elżbieta II nie lubiła przepychu, ceniła prostotę w życiu dworskim. Kochała jazdę konną. Posiadała kilka stadnin i hodowlę koni wyścigowych. Osobiście pojawiała się na wyścigach konnych. Była też znana z miłości do psów, zwłaszcza rasy Welsh Corgi Pembroke.
Kto następcą tronu?
Królowa Elżbieta II miała czworo dzieci: księcia Karola, księżniczkę Annę, księcia Andrzeja i księcia Edwarda. Miała także ośmioro wnuków, to: Harry, Wilhelm, Beatrycze z Yorku, Eugenia z Yorku, Zara Phillips, Ludwika Windsor, Peter Phillips i Jakub.
Pierwszą osobą w kolejce do brytyjskiego tronu był książę Karol, który po śmierci matki przyjął imię Karol III.
Znadniemna.pl za Reuters/PAP
